29 июня, 2019 10:46
Норвегия
Норвегия Солтүстік Еуропада, батыс бөлігінде Скандинавиялық жартыарал мен үлкен көлемде ұсақ аралдардан тұратын мемлекет. Мемлекеттің аты ежелгі скандинавиялық Nordvegr «солтүстікке қарай жол» дегенен шыққан.Шығыста Швециямен(1.630км), Финляндиямен (760км) және Ресеймен (196км) шектеседі, Баренцті теңізбен жуылады, солтүстік-шығыста Норвегиялық теңізбен, батыста және оңтүстік-батыста Солтүстік теңізбен жуылады. Бұл мемлекетке жататын кейбір аралдар скандинавиялық жартыаралдан үлкен қашықтыққта орналасқан:
- Свальбард архипелагы (Шпицберген және жақынара аралдар), Норвегиялық теңіздің шығыс бөлігі;
- Гренландия мен Норвегия теңіздер арасындағы Ян-Майен;
- Атлант мұхитының оңтүстік бөлігінде Буве аралы Норвегияның тәуелді аумағы. Сонымен қатар Норвегия Антарктика,1961 жылғы конвенция ықпалына түсетін – Петра 1 аралы және Королева Мод жерін алуға талаптанады.
Норвегия жерінің аумағы 386960 шаршы шақырым. Халқы 4 млн. (Лапландии-саамы — 30000).Астанасы – Осло. Үлкен қалалар: Берген, Тронхейм және Ставангер.
Басқару формасы – конститутциялық монархия. Мемлекет басшысы – король. Заң шығарушы орган – екі палаталы парламент Стортинг.Әкімшілік бөлінуі: 19 провинциялар, 435 коммуналар.
Өнеркәсібі.Мұнай, газ, балық, қағаз, машинақұрылысын сыртқа шығарады. 19 ғасырдан бастап негізгі табыс – кемеқұрлысы. Қазір өнеркәсіптің негізі жаңа Норвегияда – мұнай (1960жылдан бастап), электрқуаты, орман және қағаз өнеркәсібі.
Қазақстан- Норвегиялық қатнастар. 1992 жылы 2 қаңтарда Норвегия Корольдігі Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін мойындады. 1992 жылы 5 шілдеде дипломатиялық қатнастар орнатты.
Норвегияда Қазақстан Республикасының елшісі Ұлыбританиядағы ҚР-ң елшісі болып келеді.
Екіжақтың байланысының қарқынды дамуына 2001 жылғы 2-4 маусымда болған Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың Норвегия Корольдығына сапары үлкен үлес қосты. Сапар барысында мемлекет Басшы король Харальд 5–пен, Премьер-министр Й.Столтенбергпен, Стортинг(Парламент) Президенті Х. Росьордпен кездесіп, Қазақстанның сыртқы саясаты туралы және Норвегиялық ішкі саясат және халықаралық қатнастар институты туралы лекция оқыды.
Сонымен қатар басқа да екі мемлекеттің ресми тұлғалармен кездесу өтіп, мемлекеттер халықаралық ұйымдар (БҰҰ, ЕҚЫҰ) барысында саяси өзара әрекет жасау, ҚР кіші және орта бизнестің даму туралы екіжақты келісім, норвегиялық эксперттердің қатысуымен семинарлады ұйымдастыру және тағы басқа сұрақтарды талқылады.
Сапар барысында Норвегияның мұнай және газ, телекоммуникация, туризм және құрылыс аумағындағы 13 компаниялары ұсынылған «дөңгелек стол» өткізілді.
Мемлекет Басшының ресми сапары қазақстан-норвегиялық қатнастардың жаңа сапалы деңгейге көтеру мен серіктестік қатнастарға фундамент құйуға көмектесті. Екі салық салуды болдырмау мен табыс пен капиталға салық төлеуден бас тартуды алдын алу Конвенцияға, сонымен бірге Норвегия мен ҚР-ң арасындағы келісім мен достық қатнастардың ары қарай дамуы туралы бірегей өтінішке қол қойылды.
2002 жылы 15 маусымда Астанада қазақстан-норвегиялық мидаралық кеңес өтті, бұл кеңесте екіжақты қатнастар мен БҰҰ , ЕҚЫҰ және басқа халықаралық ұйымдар барысында өзараәрекет туралы сұрақтарды талқыланды. Норвегиялық жақтың Семей аумақтың және Каспидағы мұнай тасқынарын алдын алу экологиялық жобаға қатысу формасы қарастырылды.
2004 жылғы 25-26 мамырдағы Премер-Министр К.Бондевиканың Қазақстанға сапары екіжақтың қатнастарының дамуына қосымша қарқын берді, сапар барысында саяси жоғары деңгейде келіссөз өтіп, саяси және экономика саласында теңдетілген келісім туралы екіжақты екі документке қол қойылып, сонымен бірге мерекелер өтті: екі мемлекеттің іскер орта өкілдерінің қатысуымен өткен форму мен Астанада Норвегияның елшілігінің ашылу ресми церемониясы өткізілді.
Сауда-экономикалық қатнастар. 2005 жылы Қазақстан Республикасы мен Норвегия арасында тауар айналымы 34,8 млн. долл. Құрайды (қазақстандық экспорт – 8,3 млн. долл., импорт – 26,5 млн. долл.), 2004 жылы 23,9 млн.долл. құрады (қазақстандық экспорт – 5,5 млн.долл., импорт – 18,3 млн.долл.).
Негізгі Норвегияға қазақстандық экспорттың баптары бидай мен өнеркәсіп тауарлары болып табылады. Импортта әр түрлі жабдықтар мен технологиялар. Химиялық өнеркәсіп продукциясы құрайды.
Қазақстанда 10-ға жуық норвегиялық фирмалар бар, олардың ішінде «Статойл», «Норск Гидро», «Теленор Интернешнл», «Акер-Маритайм», «Нера АСА», «Инсток», «PGS», «Интервет — 5».
2004 жылдың қаңтарында «Статойл» компаниясы Астанада өз өкілеттілгін ашты, оның басшысы Реттедал мырза Қазақстандағы Норвегия елшісі болып тағайындалды.
1998 жылы норвегиялық фирма «Нера» ААҚ «Қазақтелеком» жариялаған «Алматы-Балхаш-Қарағанды» сандық радиорелейнрлі байланыс құрылысына жабдықтар қамтамасыз еті (4 млн. долл. шамасында) тендерді ұтып алды (2000 жылы желтоқсан).
«PGS» компаниясы Қазақстанда геологобарлау қызмет көрсету саласында 1996 жылдан бастап істейді. Қазіргі кезде «PGS» «Қазақстанкаспийшельфі» және «Данк» компаниясымен қызметтестікпен бірге Каспий шельфінің өту зонасында сейсмологиялық зерттеулер жүргізіп жатыр. Бұл келісімшарттың бағасы 21,4 млн. долл. құрайды.
Норвегиялық азық-түлік компаниясы«Unikorn»-мен байланысы жақсартылды, ол Литвада делдал арқылы қазақстандық бидайды сатып алумен айналысады.
Норвегия Сыртқы Істер Министрлігінің мәліметі бойынша 1994-2000 жылдарда гуманитарлы және қаржы көмек көрсету бағдарлама барысында норвегиялық жақ Қазақстанға 1,2 млн. долларға гранты берілді.
2005 жылы 6 наурыз бен 11 наурыз аралығында Ослода ҚР-ң Үкімет өкілеттілігі, МИит, «Кіші және орта бизнес кәсіпкерліктің даму Фонды» және АҚ «Инновациялық Фонд» құрамында ҚР-ң делегациясы «Кіші және орта кәсіпкерліктің таяну бойынша Норвегиялық тәжірибе» атты қазақстан-норвегиялық семинарға қатысты.
Бұл мерекеге Норвегиялық жақтан «Норвегия Инновациясы» Қорының өкілеттіктері, Индустрия және Сауда Министрлігі, Сыртқы Істер Министрлігі, Норвегия зерттеу Кеңесі, «Инсток» мұнайгазөнеркәсіп норвегиялық Одақ, «Теленор» телекоммуникациялы компаниясы, Норвегия өнеркәсіптің даму Корпорациясы, сонымен қатар басқа да әр түрлі салада (туризм, металлургиялық және ағашөңдеу өнеркәсібі, интернет-қызметтері және т.б.) кіші және орта кәсіпкерлікті таяныш ету сұрақтарымен айналысатын бизнес-құрлымдар қатысты.
Семинардың жұмыс барысында қазақстандық делегация Норвегияның инновациялық саясатын жүргізу тәжірибесімен, сонымен бірге мемлекетте олардың саны 360мыңнан жоғары (99,5% барлық бизнес-құрлымнан)
кіші және кәсіпорындарды таяныш ету саласымен танысты. Ерекше назар аударған ол кәсіпкерлік инкубаторлар және технопарктер, кластерлі жүйе(мұнайгаз бен метеллургиялық салада) мысалдарын жасау, Норвегия Үкіметінің салық ауыртпалығын жеңілдету мен мемлекеттің инновациялық саясаты саласында зерттеулерді өңдеуін ынталандыру , Норвегияның туристтік инфрақұрлымын дамыту тәжірибесі.
Семинар кезінде екі жақ тек кіші және орта бизнесті қолдау, инновациялық дамыту бағдарламасын жүзеге асыру мен өңдеу және тәжірибемен алмасқан жоқ, сонымен қатар инновациялық өңдеуді практикалық жүзінде асыруға кедергіні және кіші және орта бизнесті кең дамуы туралы ортақ мәселелерді талқылады.
Норвегиялық жақ қазақстандық кіші және орта кәсіпкерліктің өсу ынталану моделіне және Қазақстан Республикасының индустриялды-инновациялық даму Бағытына назар аударды. Бұл семинар қазақстан мен норвегиялық өкілеттілктің арасындағы өзара байланыстардың құру жоспарында өте пайдалы болды. Семинарға қатысушылар ары қарай қызметтестіктің болашағы , негізінен, Қазақстанда кіші және орта кәсіпкерлікті дамыту саласында тәжірибемен алмасу туралы кездесуді ұйымдастыру туралы талқыланды.
2005 жылдың 14-16 қарашада ҚР делегациясы индустрия мен сауда Вице-Министр басшысымен, Ж. Айтжановтың ВТО-ға кіруі туралы келісімсөз жүргізу өкілеттілігі Норвегияға сапар шекті. Өзінің сапарын қазақстандық делегация Ставангер қаласына келумен бастады, ол жақта «Инсток» мұнайгазөнеркәсіп норвегиялық Одақ, «Статойл» мұнайгаз компаниясы, Ставенгор қалысының Мэрімен және де басқа норвегиялық мұнайгаз құрлымымен екіжақты кездесу өтті. 2005 жылы 16 қарашада Осло қаласында ҚР-ң ВТО-ға кіру туралы сұрағы бойынша екіжақты келісімсөз өтті. Қазақстан мен Норвегия нарығында тауарлар мен қызметіне қол жеткізу туралы позициясын келісу арқылы жеткен келісімсөздің прогресске жеткені жайлы екі жақ белгіледі.
Мәдени-гуманитарлы қатнастар. ЮНЕСКО бағдарлама бойынша Норвегия Қазақстанға Тамғалыда жартасқа салынған суреттер ғимаратын сақтауға көмек көрсетіп жатыр.
2002 жылдың 21 ақпаннан 1 наурызға дейін Қалалық Осло ратуша Галереясында бұрынғы Семей ядорлы полигонының ауданды ақтау бойынша ҚР Үкімет Бағдарламасының жәрдемімен «Семей: қайғылы мұра» атты фотокөрмесі өтті.
2005 жылдың 27 ақпаннан 4 наурызға дейін аралықта Ставангер қаласында Қазақстан Республикасының ресми делегациясы болды, оның құрамына ҚР Білім және Ғылым Министрлігінің өкілеттіліктері, Н.Назарбаевтың білім Қоры, Батыс-Қазақстан облыстары мен Атырау әкішілігі,НК «ҚазМұнайГаз», КБТУ, Манғыстау ауданның Энергетикалық және Техникалық колледжі кірді. Сапардың негізгі мақсаттары Норвегияның білім саласында, әсіресе, мамандарды кәсіби-техникалық оқыту мен білім жүйесін жетілдіру сұрақтары бойынша пікірлермен алмасу болды.Бұл сапар 2004 жылдың маусым айында ҚР Президенті Н. Назарбаев пен Норвегия Премьер-Министрі К.Бондевикпен қол қойылған энергетикалық серіктестіктің дамуы туралы Өзара қазақстан-норвегиялық өтініштің жүзеге асырылуы барысында болды. Қазақстандық делегация Норвегияның Білім және Ғылым Министрлігінің өкліетлігімен, Мұнай директораты, « Норвегия Инновациялары» атты норвегиялық Қорының аймақтық өкілеттілігі, мұнайгаз компаниясы «Статойл» және «Аксер Квернер», Рогаланд білім және оқыту Центрі, сонымен қатар Ставангер қаласының Университетімен кездесулер өткізді.Келісімсөз барысында екі жақтар осы бағытта, әсіресе, Қазақстанда Каспий оффоршореде жұмыс істейтін мамандарды дайындау Центрін ашу жобасын өзара өңдеу туралы қызметтестікке дайын екенін айтты. Сапар барысында КБТУ мен Ставангер қаласының Университеті арасында өзаратүсініктестік туралы Мемарандумға қол қойылды.
2005 жылдың мамыр айында Ақтау қаласында Манғыстау ауданның әкімшілігі, «Н. Назарбаев білім Қоры мен Норвегиялық РКК Қоры» арысында мұнайгаз саласындағы квалификациялы кадрларды жоғарлату мен кәсіби білім жүйесін дамыту сұрақтары бойынша қызметтестік Мемарандум жасалды, сонымен бірге халықаралық талаптарға сай квалификациялы техникалық кадрлерді және мұнайгаз саласындағы қызмет көрсету персоналын дайындайтын өзара «Каное» кәсіпорнын жасау туралы құжаттар тіркеу кезеңінде тұр.
2005 жылдың 21мен 26 қараша аралығында Ставанегер қаласына құрамында Білім және Ғылым Министрлігі, Шығыс-Қазақстан мен Оңтүстік-Қазақстан аудандарының, Алматы және Астана қалаларының кәсіби-техникалық білім школ директорлары қазақстандық делегация сапармен келді. Сапар барысында ҚР делегациясы норвегиялық аймақтық оқыту орындары Бергеланд, Кармсонд, Хаугаландқа барды.
Автор публикации
