8 февраля, 2018 19:31
Оқушылардың алған білімдерін бағалау төмендегі көрсеткіштер бойынша жүзеге асырылады:
- белгілі бір білім саласының оған қатысы бар басқа да салалары арасында қалыптасқан мәнді байланыстарының деңгейін сипаттайтын білімнің тереңдік сипаты;
- оқушылардың қажет болған жағдайларда өз білімдерін Қолдана білуге қабілеттілігін, олардың дайындығын қарастыра- тын білімнің әрекетшілдік қызметі;
Ь: — оқушылардың санасында білімдердің жиынтыгы ретінде айқындалатын жөне оның қүрылымы ғылыми білімдердің қүры- лымына сөйкес келетін жүйелілік;
- білім салаларының арасындағы байланыстарды үғынудан, білім алу жолдарын қарастырудан жөне ғылыми түжырымдар- Ды дәлелдеу қабілетінен көрініс табатын біліми үғымталдылық.
Білім беру нөтижесінің тиімділігін бағалаудың мысалы ретінде игерудің дөрежесіне байланысты білім тереңдігі көрсеткіштерінің V Қалай өзгеретіндігін көрсетуге тырысайық.
Бірінші дөреже (біліп-танысу) — оқушылар объектіні немесе процесті зерттеп-білудің, олардың сыртқы үстіртін сипаттама- ларымен формальды түрде таныса отырып, бүл объектіні неме- се іс-өрекетті оның аналогтарынан тек қана айыра алатындай жағдайда ғана болады. Екінші дәреже (репродукциялау) — оқушы- лар өздерінің белгілері бойынша белгілі бір объектіні немесе қүбылысты таңдап алып қана қоймай, олар үғымдарға анықта- малар бере алады және оқу материалын қайталай алады.
Үшінші дәреже (нөтижелі қызмет) — оқушылар объектіні сипаттау мен зерттелетін қүбылыстардың арасындағы функци- оналдық тәуелділіктерді түсінуді көрсетіп қана қоймай, себеп- салдарлық мазмүндағы есептерді де шеше алады жөне зерттелетін материалды өмірмен, төжірибемен байланыстыра ала алады.
Төртінші дәреже (трансформациялар) — оқушылар шығарма- шылық сипаттағы тапсырмаларды шешу барысында оған сай келетін білімді қолдана отырып, оларды нақты шешудің жаңа төсілдері мен өдістерін қалыптастыра алады.
Білімді игерудің тиімділігі осы көрсетілген дөрежелер бой- ынша өрбір сапалық көрсеткіш арқылы бағаланып отырады.
Сонымен қатар төмендегі көрсеткіштерді қолдана отырып, әрбір дәрежеде игерілген білімге сандық баға да беруге болады:
- игерілген білімнің көлемі;
- оқу материалын игерудің жылдамдығы;
- игерудің тиянақтылығы;
- игерудің дөлдігі және т.б.
Өндірістік оқуға оқудың белгілі бір түрінің немесе интег- ралдық өлшем бойынша оқытудың нәтижелерінің тиімділігін қамтамасыз ететін өзіндік ерекшеліктер тән болып келеді.
Интегралдық өлшем (критерий) екі жеке өлшемдердін негізінде қалыптасады. Олар:
- қызметтің бағдарлық негізінің қалыптасқандығының өлшемі;
- тәжірибе мен қабілеттің қалыптасқандығының өлшемі.
Қызметтің бағдарлық негізінің қалыптасқандығының өлшемі
қызметін оқуышылар жасаған нүсқаулық оқу карталары атқа- рып, бір жағынан білімді игеру процесі барысындағы қызметтің бағдарлық негізін қалыптастырудың қүралы ретінде қолданыл- са, ал екінші жағынан оның жүзеге асырудың жөне қызметтің нормативтік мазмүны мен эталоны (үлгісі) болып табылады. Жоғарыда айтылған ойларымызды түйіндей келе, алғашқы өлшемнің басты көрсеткіштерін атап өтуге болады:
- оқушылар толтырған карталарда көрсетілген хабарлардың тол ыққандыл ығы;
- оқушылардың бүл карталарды өз беттерімен толтыруы;
- карталарды дүрыс толтыра білу.
Хабарлардың толыққандылығы қажетті нөтижеге жетуде өзіндік маңызы бар керекті пәндік сипаттамалар мен жағдай- ларды картаға енгізе білу арқылы қамтамасыз етіледі.
Карталарды оқушылардың өз беттерімен толтыруының са- пасы көп жағдайларда тапсырмаларды орындау барысындағы ңіебердің көмегінің қаншалықты болғандығымен өлшенеді.
Карталардың дұрыс толтырылғандығы картада көрсетілген іс-әрекеттерді жан-жақты сипаттау арқылы анықталады.
Қызметті өзара ұқсас болып келетін ұғымдар жүйесінде қатесіз сипаттау мен пәндік жағдайлардың мазмұны жайында толық мәліметтер бере білудің арқасында шебер оқушылардың бағытталған қызмет негізінің қалай қалыптасқандығы жайын- да белгілі бір қорытынды жасай алады.
Екінші өлшем оқушылардың көсіби төжірибесі мен қабілеттерінің қалыптасқандығын бағалауға мүмкіндік береді. Сөйтіп көрсеткіштердің инварианттық жиынтығын ала аламыз, ал оларды бағалау жоғарыда аталып өткен факторларға тәуелсіз жағдайда жүзеге асыралады. Бүл көрсеткіштерге төмендегілерді жатқызуға болады:
а) сапалық:
- орындалатын іс-әрекеттердің дүрыстығы;
- еңбекті үйымдастыру мен жүмыс орнының рационалды- лығы;
- жүмысты өз бетімен атқара білу;
- техника қауіпсіздігі ережелерін мүлтіксіз орындау;
- берілген тапсырмаларды орындау кездерінде теориялық білімдерді кеңінен қолдана білу;
- жаңашылдардың алдыңғы қатарлы еңбек өдістерін тиімді қолдана білу;
- өндірілетін өнімдердің күрделілігі;
- — технологиялық процесті жөне т.б. қалыптастырудың ра- ционалдылығы;
б) сапалық:
- жүмысты орындау дәлдігі (нормадан шықпау);
- тапсырманы орындауға берілетін уақыт;
- жүмыстағы жарамсыздық пайызы (тапсырмаларды орын- дау кезінде жіберілген қателіктер саны);
- берілген норманы орындау;
- материал шығындарының нормасын саңтау;
- қүрал-жабдықтарды және т.б. рационалды түрде таңдай білу.
Жоғарыда атап көрсетілген көрсеткіштердің барлығын еске- ре білу мен тестік бақылау мен компоненттік талдау әдісін Қолдана отырып білім берудің нөтижелерін жан-жақты баға- лауға мүмкіндік аламыз.
Бүл әдістердің ерекшелігі сол, оларды оңудың кез келген түріне: теориялық түріне де, өндірістік түріне де кеңінен қол- Дана аламыз. Мүндағы айырмашылық бар болғаны мынада: бірінші жағдайда бағалаудың өлшемі ретінде оқу материалын игерудің өлшемі алынса, ал екінші жағдайда — көсіби төжірибе Мен қабілетті қалыптастыру өлшемдері басты рөл атқарады.
Автор публикации
