1 января, 2018 17:42
Философиялық мағынадан алғанда форма дегеніміз — кез келген педагогикалық құбылыстың өмір сүруі болып табыла- ды. Онымен салыстырғанда оқуды үйымдастыру формасы белгілі бір мазмүнның ішкі үйымына айнала алатындай өзіндік басты белгіге ие дербес дидактикалық категория болып табылады. Дидактика саласында оқу материалы мен оқу әдістері мазмүн ретінде гана емес, сонымен қатар оқу процесінің өзіндік жеке элементтері түрінде де көрініс таба береді. Олай болса форма олардың басын біріктіріп, түтастық сипаттағы қүбылыстың биік сатыларына алып шыға да алады.
Қазіргі уақыттағы педагогика ғылымы саласында оқуды үйымдастыру формалары мен оқу формалары қалыптасқан. Оқу формалары — ол оқушылардың оқу топтарындағы, шағын топ- тарындагы өзара қарым-қатынастарын және сабақтың белгілі бір түрлері (фронтальдық, топтық, жеке, қатарлас) шеңберіндегі жекелеген оқушылардың өз араларымен қатар оқытушы ара- сындағы қатынастарды да қамтитын үйымдастыру түрлері бо- лып табылады.
“Оқуды үйымдастырудың формалары” деп ғалымдар “тари- хи жағынан қалыптасып, түрақты және логикалық жағынан алғанда шыңдалған педагогикалық процесті атайды. Оның бас- ты белгілері: жүйелік пен түтастық, өзіндік дамуы, даралык сипаты, оқу процесіне қатысушылардың түрақтылығы, оку процесін өткізудің белгілі бір режимінің қалыптасуы”.
Осы атап өтілген анықтамалармен қатар басқа да анықтама- ларға талдау жасаудың арқасында оқуды үйымдастыру форма- ларының төмендегідей басты белгілерін атап өтуге болады: уақыт- тық-кеңістіктік нақтылық (сабақтардың режимі, сабақтын өткізілетін орны, оқушылардың қүрамы); жүмыс кезеңдері мен сабақ қүрылымының жүйелілігі; оқушылардың өз беттерімен жүмыс істеуі; сабақтың дидактикалық мақсаты. Оқуды үйым- дастыру формалары педагогикалық процестің дамыту жөне төр- биелеу функцияларын ойдағыдай жүзеге асыруға мүкіндік береді. Сонымен ңатар олар өзіндік функцияларды да атңарады. Олар: цнтеграциялық, коммуникативтік және басқару.
Интеграциялық қызметтің (функцияның) мөн-мағынасы мьінада: оқуды үйымдастыру формасының арқасында білім беру- дің мақсаты, мазмүны, әдістері мен тәсілдері жүйелілік белгілеріне 0е болады және оқушылар мен ұстаздардың арақатынастары- ның жетілгендігін танытады.
Оқу процесінде өзара қарым-қатынастарды үйымдастыра білу — оқуды үйымдастырудың екінші өзіндік функциясы болып табылады. Оқушылардың белсенділігі, олардың өзара жөне ұстаз- дарымен қарым-қатынастары дәл осы функцияға тікелей бай- ланысты болып келеді.
Оқуды үйымдастыру формаларының ішіндегі үшінші мөнді функция — басқарушылық функция болып табылады. Оны оқушы- ларды оқытудың, төрбиелеудің, оқу процесін басқарудың және оқушыларды басқару қызметіне дайындаудың қүралы ретінде де қарастыруга болады. Белгілі бір оқу формасының оқулық- тарда берілген білімді ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік- мөдени орта игерген білімді де синтезге үшырата алатындай да мүмкіндігі болатын көрінеді.
Оқуды үйымдастыру формаларының негізінде қандай өлшем- дердің (критерийлердің) жатқандығына байланысты оларды классификациялаудың (жіктеудің) бірнеше түрлерінің қалыптас- қандығын атап өтуге тура келеді: оқушылардың саны, дидак- тикалық мақсат, қызметтің түрі, үстемдік етуші функция, оқу орны, сабақтың өткізілу уақыты.
Автор публикации
