12 февраля, 2018 19:56
Педагогика ғылымы оқытушының жұмысындағы жалпы- педагогикалық жөне жеке өдістемелік жүйелерді бөліп көрсетедь Жалпы педагогикалық жүйе педагогикалық, процестің барлык қырларын қамтитын және оның жұмысының дағдысын қамти- тын оқытудың қолданылатын әдістемелік төсілдері мен өдістерінін жиынтығын білдіреді. Жеке әдістемелік деп педагогикалыК процестің қандай да бір қырына ғана қатысты оқытудый әдістемелік тәсілдері мен өдістері қолданылатын жүйені айтады. Өдетте зерттеп үйрену үшін мынадай жеке-өдістемелік жүйе- лер алынады: оқу-төрбие жүмысын жоспарлау; оқытушының сабақтарға дайындығы; оқытудың әдістемелік төсілдері, күрал- дары мен әдістері; жақсартушы оқу-төрбиелік және өндірістік процестер, сабақты оқыту процесіндегі төрбиелік жүмыс; үлгерімі төмен жөне қалып қойған окушылармен жүмыс; сыныптан тыс ясүмыс және т.б. Бүл жүйелер өз ерекшеліктерімен бүтіндей бір түтастықты қүрайды.
Оқытушының озық тәжірибесін зерттемес бүрын мыналарға көңіл аудару қажет:
к — оқу орнындағы оқу-тәрбие процесінің жағдайымен танысу (оқушылардың шеберліктері, дағдылары мен білімдерінің деңгейімен, педагогикалық үжым мен оқушылардың өзара қаты- настарымен);
- озық төжірибенің пайда болған сөтінен бастап жағдайы мен оны жетілдіру жолдарын анықтау;
- педагогикалық қүралдар жүйесін, олардың қажеттілігі мен дөйектілігі түрғысынан алғанда, қүрастыру мен жүзеге асыру тәсілдерін анықтау;
- оқушылар мен оқытушылар қызметінің мақсаттарының түтастығын қамтамасыз ететін педагогикалық құралдарды (мазмүн, формалар, өдістер және т.б.) қолдану әдістемесін, тех- никасы мен технологиясын, сондай-ақ дербес оқу танымдық әрекеттің тәсілдерін зерттеу.
Жеке әдістемелік жүйеден жалпы педагогикалық жүйені қүрастыра отырып, оқытушылардың тапқырлығына сүйену, оларды пайымдау және тұжырымдау қажет. Егер оған оқу орнының барлық оқытушыларын тартар болса, онда бүл жүмыс жемісін бере алады. Бүл директордың жөне оның орынбасары- ның міндеті.
Оқытушының педагогикалық жүйесін зерттеп үйрене оты- рып, оның қүрамдас буындарының өдістерін ашу қажет. Бүл үшін айқын мақсат пен нақты озық тәжірибені зерттеудің кестесіне ие болу керек. Мысалы:
- оқытушының оқу және оқудан тыс қызметінің негізгі қүрылымдық компененттерін зерттеу;
- оқытушылардың қызметінің стратегиясын педагогикалық шеберліктің әр түрлі деңгейлерімен салыстыру;
- оқытушылардың өрекетін педагогикалық шеберліктің өртүрлі деңгейлерімен (стажы 15 жыл және онан жоғары) са- лыстыру.
Мүндай салыстырулар қабілеттері әртүрлі деңгейлердегі оқытушылардың өлеуметтік және көсіби бейімделуінің динами- касын қадағалауға, стаждық жинақталуы барысында қандай Қасиеттердің дамитындығын анықтауға мүмкіндік береді.
Оқытушы жүмысының жалпы педагогикалық жүйесін тал- Дау, оның сабақтарын біртүтас педагогикалық процестің буын- дары ретінде қарастыру қажет; бір сабақтың екіншісінен сапа- лық айырмашылығын бағалау керек; жұмыстың өдістері мен төсілдерінің үйлесімді бірлігінің оқу-төрбие процесінің тиімділігін арттыруға қалай ықпал ететінін көрсету қажет; ол қандай да бір әдістерді неге қолданатынын түсіндіруі керек; жүйенің даму жолдары зерттелуі тиіс. Теориялық жөне өндірістік оқытудың сабақтарын талдау үшін осы тараудың §10 — да баяндалған үлгілік кестелер үсынылады.
Оқытушының төжірибесін бағалауда оқушылардың дағдыла- рын, шеберліктерін жөне білімдерін бекіту барысындағы дербестілік, саналық, белсенділік деңгейлері, сабақта орындал- ған шығармашыл жүмыстардың сипаты (есептеуші, графика- лық, конструкторлық жөне т.б.), практикалық тапсырмалар- дың дифференциалдылылығы (күшті, орташа жөне өлсіз оқушы- лар үшін) белгіленеді.
Сондай-ақ сабақтың басында, ортасында және соңында оны игеруді тексеру мен бағалауды, сауалнаманың әдістемесін, сүрақ- тар мен жеке тапсырмалардың сипатын, сондай-ақ жауаптар дың пайымдылық деңгейін тексеру қажет. Үй тапсырмаларын талдай отырып, олардың көлемін, мазмүнын, үлгерімділігін, орындауға берілген уақытын жөне т.б. ескеру қажет.
- Озық педагогикалық тәжірибенің мектептері
Оқушылар мен өндірістік оқыту шеберлері үшін озық төжірибе мектептерінің негізгі міндеті педагогикалық еңбектің өнімділігін, сондай-ақ оқушыларды оқыту мен төрбиелеудің сапасын артты- ру болып табылады.
Озық төжірибе мектептеріне төн ерекшелік — тыңдаушыла- рының қүрамының біртектілігі (пәндер бойынша) жөне түрақ- ты контингенті.
Мектептер озық педагогикалық үжымдардың базасында қүрылады. Олар оқу жылының барысындағы 18-20 сабақка арналып есептелген.
Озық тәжірибе мектебі жүмысының мазмүны оқу пәнінін ерекшелігімен (спецификасымен), тыңдаушылардың дайындык деңгейімен жөне қарастырылатын педагогикалық мәселелердін өзектілігімен анықталады.
Сабақтар 3 кезеңге бөлініп өтіледі: теориялық, практика- лық және үйретілген төжірибе бойынша пікір алмасу. Өдістемелік үсынылымдарды дайындау да осыған кіреді. Сабақтың форма- лары мен өдістері әртүрлі болады. Олар мазмүны мен мақсатта- рына, тыңдаушылардың қүрамы мен жетекшінің мүмкіндіктеріне қарай анықталады. Мектеп тыңдаушыларының өзіндік жүмы- сы міндетті шарт болып табылады.
Озық төжірибе мектебінде тыңдаушылар педагогикалық тап- қырлықтарымен практиканы байытқан оқытушылардың жүмыс жүйелерімен танысады. Тақырыптық жөне сабақтық жоспар- лар, өр түрлі мөселелерді зерттеу әдістемелері бірлесіп дайын- далады; оқушылардың білімінің сапасын зерттеу жүйесі өзірленеді; апіық сабақтар өткізіледі; шығармашылық тапсырмалар даяр- ланады; оқушыларды оқыту мен тәрбиелеудің жаңа формалары мен әдістері талқыланады және т.б.
Белгілі бір тақырып бойынша өтілетін сабақ оқытушы — тыңдаушылар сыныбынан бірнеше күн бүрын зерттелетін ал- дын ала сабақтар деп аталатын дәрістер де өткізіледі. Бұл алынған білімдерді нақты жөне шүғыл пайдалануға жөне олар- ды практикада бекітуге мүмкіндік береді.
Мектепке оның жұмыс жүйесі шығармашыл бригадамен немесе өдістемелік комиссиямен зерттелетін жоғары квалифи- кациясы бар оқытушы жетекшілік етеді. Тыңдаушылар оның тәжірибесін үйренеді, ал сонан соң (оқу орнындағы жүмыс жағдайлары мен жеке мүмкіншіліктерін ескере отырып) өз жүмысының практикасына шығармашылықпен енгізеді.
Оқытушының тәжірибесі екі бөлімнен түратын бағдарлама бойынша үйретіледі. Бірінші бөлімінде аталмыш мәселенің те- ориясы мазмүндалады.
Екінші бөлімінде тыңдаушылар игеруі тиіс практикалық дағдылар бейнеленеді.
Өндірістік оқыту шеберіне арналған мектептердегі жүмысқа базалық көсіпорынның өкілдері тартылады: еңбек пен жалақы бөлімінің, бас механика бөлімінің, техникалық ақпарат бюро- сының жөне т. б. өкілдері.
Мүндай мектептердің төмендегі бағыттары практикада сын- нан өткен:
- технологиялық процестерді жетілдіру, анағүрлым жетілген технологиялық жабдықтарды, қүралдарды жөне т. б. енгізу;
- еңбек процестерін жетілдіру;
- жүмыс орнын рационалды үйымдастыру;
- жүмыс уақытын рационалды үйымдастыру;
- жүмыс уақытын рационалды пайдалану;
- өндірістік оқытуды үйымдастырудың формаларын жетілдіру;
- өндірістік оқыту өдістерінің тиімділігін арттыру.
Озық педагогикалық төжірибе мектебінде оқытудың бағдар- ламасы, өдетте, мыналарды ескереді:
- төжірибелік сабақтарды мектептің жетекшісі мен тын- даушылардың өткізуі;
- үйретілетін еңбек өдістерін оқу процесіне енгізудің төсілдерін талқылау;
- мектеп жетекшісінің педагогикалық еңбектің тиімділігін арттыру тәсілдерімен танысу;
- оқушылардың жүмысының сапасын арттыру әдістерімен танысу;
- мектеп тыңдаушыларының жүмыс орындарында озық төжірибені игеру бойынша индивидуалды сабақтар өту;
- мектеп жетекшісінің педагогикалық процесті жоспарлауы мен үйымдастыруымен танысу.
Мектеп тыңдаушыларынан басқа оқытушыларды кеңінең қатыстыра отырып, ғылыми-практикалық конференция немесе семинар формасында өтетін соңғы сабақта жұмыстың қорытың- дылары шығарылады. Оқытушылар өздері үйренген тәжірибені өздерінің педагогикалық практикасына қалай енгізгені туралы жөне онан қандай нөтиже алгандығы туралы айтып береді.
Автор публикации
