5 марта, 2018 18:05
Оқыту өдістерін зерттеу негізінен жалпы білім беру пөндерінің мысалдарында теориялық оқыту пәндерін үйрену барысында жүргізілді. Зерттеулерде айқындалған зандылықтар өндірістік оқыту мен жалпы техникалық пөндердің әдістемесінде қолда- нуда.
Көсіптік педагогикада өндірістік оқыту өдістеріне деген екі көзқарас бар. Бір ғалымдардың пікірінше, теориялық білімдер мен өндірістік шеберліктер мен дағдыларды қалыптастыру — үқсас процестер. Осының салдарынан теориялық жөне өндірістік оқытуларға тек бір өдістер ғана қолданылады. Ерекшеліктері оларды іске асырудың формасында ғана.
Келесілерінің айтуынша өндірістік шеберліктер мен дағды- лардың қалыптастыру процесінің өзіндік ерекшеліктері бар. Оның үстіне өндірістік оқыту үшін репродуктивті өрекет төн болып келеді. Оқушылар қалыптасушы дағдыны бекіту үшін тек бір операцияны бірнеше мөрте қайталауға мөжбүр. Бүл көзқарасқа сәйкес, өндірістік оқыту үшін практикалық әдістер, яғни лабораториялық жүмыстар, жаттығулар және т.б. қажет.
Қандай көзқарасты үстанған тиімді?
Өндірістік оқыту өдістерінің мөнін түсіндіру үшін мазмүн- ның оқушылар әрекетінің сипатымен байланысын қарастыру қажет.
Теориялық оқыту барысындағы оқушылар өрекетінің өзгешеліктерін қарастыра отырып, біз бүл әрекеттің басым көпшілігінде танымдық сипатқа ие екендігін айтқанбыз. Оның нөтижесі үғымдарды, техникалық ойлауды, яғни идеалды қүры- лымдарды қалыптастыру болып табылады. Әрбір үғымға қан- дай бір белгі (рәміз) сөйкес келеді, сондықтан оқушылардың оқу-танымдық өрекетінің тысқары жағы белгілік өрекет болып саналады.
Өндірістік оқытудағы оқушылардың өрекеті еңбектің өр алуан қүралдарымен байланысты: қарапайым слесарь инструменттерінен бастап, күрделі өлшеуіш кешендерге дейін. Оқу-танымдық әре- кет өзгертуші сипатта болады. Оқу-танымдық еңбектің нөтижесі материалдық объектілер (электр жгуттары (бүрамалары), жи- нақталған механизмдер, радиоаппаратураның блоктары жөне өзгелері) болып табылады. Өндірістік оңыту сабақтарындағы оқушылар әрекетінің келесі ерекшеліктері сабақтың әрбір кезеңінде олардың шамалы да болса өндірістік міндеттерді дер- бес шешуімен сипатталады. Сондықтан өзіндік жұмыс — оқушы- лардың оқу-танымдық өрекетінің негізгі формасы.
Қойылған міндеттерді шешу нөтижені алудың бірнеше нұсқа- ларын білдіреді. Оқушы өзінің білімінен, өзінің өндірістік әре- кет төжірибесінен шыға отырып, шешімнің қандай да бір нүсқа- сын тандайды. Мүның салдарынан сабақтағы оқушылар әрекетінің нөтижелері индивидуалды болып келеді. Басқаша айтқанда, өндірістік окытудың мазмұны оқушылардың алуан түрлі өрекетін үйымдастыруға кең мүмкіндіктер береді.
Бүл қызметті үйымдастыруға өндірістік оқытудың өдістері ықпал етеді. Өндірістік оқыту өдістерінің номенклатурасына теориялық оқытудың жекелеген әдістері де, өндірістік дағды- ларды қалыптастыруға бағытталған арнаулы өдістері де кіреді. Теориялық оқытудың өдістерін қолдану сабақтың жекелеген кезеңдеріндегі оқушылардың жөне шебердің қызметінің мазмү- нымен байланысты болып келеді. Мысалы, алдағы еңбек әрекетінің теориялық негіздері қалыптастырылатын кіріспе инструктажға теориялық оқытудың өдістерін қолдануға бола- ды. Алайда өндірістік оқыту сабақтарында монологтік немесе үлгілік әдістерді, яғни оқушылардың репродуктивті ой еңбегін қорытындылайтын әдістерді колдану дүрыс болмайды. Өндірістік оқыту өдістемесінде үлгілік өдістің орнына еңбек әрекетін көрсету өдісі кеңінен қолданылады.
Әңгімелесу оқытудың тәсілі ретінде өндірістік оқыту сабақ- тарында кең таралған, сондықтан теориялық білімдерді қайта- лау кезеңінде сүхбаттық өдісті пайдаланған абзал.
Оқу шеберханаларында өндірістік процесті толығымен қай- талау мүмкін емес жағдайларда немесе электр жабдықтары жүмысының апаттық режимдерінде өндірістік процестің бар- лық кезеңдеріне еліктейтін тренажерлар кең қолданылады. Бүл жағдайда өндірістік емес жаттығулардың көмегімен өндірістік дағдыларды қалыптастыру процесін үйымдастыратын жаттығу- лық өдіс пайдаланылады.
Өндірістік оқытуға тренажерларды кеңінен енгізудің нәтижесінде электротехникалық дағдыларды қалыптастыру процесінде алгоритмдік әдіс ерекше рөлге ие болады.
Бүл өдістің рөлі оқушыларды техникалық диагностикаға үйрету процесінде орасан зор. Ол қандай да бір техникалық обьектінің ақауларын жою жөніндегі оқытудың міндетін шешу- ге көмектеседі.
Өндірістік оқытудың әдістер мөселесін қарастыра отырып, үш жаттығулар түрінде қолданылатын мәселелік өдістерге тоқ- тамасқа болмайды:
- технологиялық процесті қүрастыруға бағытталған (бөлшек- терді өңдеуге, электромонтажға жөне т.б.) міндеттерді білдіретін жобалаушы жаттығулар;
- тренажерда берілген немесе шартты технологиялық про- цесс ақауларын жоюға және жұмыстың қалыпты режимін бекітуге бағытталған міндеттерді білдіретін реттеушілік жаттығулар;
- қүрылғының бүзылу себептерін іздестіруді білдіретін диагностикалық жаттығулар.
Егер оқушылар мен шебердің өрекетінің қүрылымын осы үш жаттығулардың әрқайсысының үсынылу жөне орындалу процесінде қарастырсақ, онда біз оқытудың эвристикалық әдісінің бір түріне ие боламыз. Сонымен, өндірістік оқыту өдістемесінде төмендегілер қолданыс табады: еңбек өрекетін көрсету өдісі, сүхбаттық өдіс, жаттығу өдісі, алгоритмдік әдіс және эвристи- калық өдіс.
Автор публикации
