Білім берудегі жаңа информациялың жөне коммуникациялық технологиялар

14 января, 2018 18:24

1. Өркениетті қоғамның дамуы информатизация (ақпарат- тандыру) процесімен тығыз байланысты болып келеді. Бүл процестің басты ерекшелігі — қоғамдық өндіріс саласындағы үстемдік етуші қызметтің саласына информациялық жөне ком- муникациялық технология қүралдарының негізінде жүзеге асы- рылатын хабарларды жинау, өңдеу, олардың қорын жасау, сақтау жөне оларды тарату жатады Қазіргі қоғамды хабарлар легімен жан-жақты қамтамасыз етудің ең басты бағыттарының бірі — білім беру саласын әдістемелермен жөне информация- лық, коммуникативтік технологияны жасау мен оны тиімді пайдалана білудің төжірибесімен қамтамасыз ету процесі болып саналады. Оның басты мақсаты:

I ~ білім беру жүйесін басқару механизмдерін мәліметтердің автоматтандырылған банкілерді қолданудың негізінде жетілдіру;

• — қоғамның информатизацияландырылуының қазіргі жағ- Дайында білім берудің жеке адамды жан-жақты қалыптастыру ^ақсаттарына сай келетін әдістемелері мен тәсілдерді және Ұиымдастырушылық формаларды жөне т.б. жетілдіріп отыру; Ж’, оқушылардың интеллектуальдық дамуларына, өз беттерімен білім ала білу қабілеттерін қалыптастыруға және олардың оқу- Ийформациялық, төжірибелік-ғылыми қызметтерін жүзеге асы-

ра білулеріне бағытталған білім берудің әдістемелік жүйесін ясасау;

I — оқушылардың білім дөрежесін аз уақыттың ішінде жүйелі _түрде бақылап, бағалауға мүмкіндік беретін компьютерлік жүйе бойынша естілетін жөне болжайтын өдістемелер жасау.

2. Оқу процесіндегі информациялық және коммуникативтік технологиялар қүралдарының мүмкіншіліктері барған сайын арта түсуде. Информациялық жөне коммуникациялық техноло- гиялар қүралдары деп микропроцессерлік жөне есептеу техни- касының негізінде қызмет атқаратын және сонымен қатар ха- барларды таратудың жаңа қүралдары мен жүйелері, хабарлар- ды жинақтау мен олардың қорын жасау, сақтау мен өңдеу, оларды жан-жаққа таратуды, одан қалды компьютерлік жүйелердің хабарлар қорына енуді қамтамасыз ете алатын бағ- дарламалық, бағдарламалық-аппараттық және техникалық күрал- дар мен қүрылымдарды атаймыз. Информациялық жөне ком- муникациялық технологияға (ИКТ) жататындар: ЭВМ, жеке меншіктегі компьютерлер; терминалдық қүралдардың комплектілері, жергілікті есептеу жүйелері, текстік жөне гра- фикалық хабарлардың қүрылымдары, көлемі үлкен архивтік хабарларды сақтау қүралдары, аудиовизуальдық хабарларды бақылайтын қүралдар мен қүрылымдар (Мультимедиа техноло- гиясы мен “Виртуальдық шындық” жүйесі негізінде); машина- лық графика жүйелері, багдарламалық комплекстер (бағдарла- малаудың тілдері, трансляторлар, операциялық жүйелер, қол- данбалы бағдарламалардың пакеттері және т.б.); жергілікті жерлермен (мысалы, бір немесе бірнеше үйымдар шеңберінде) қатар әлемдік деңгейде (дүниежүзілік хабарлар толқынында) хабарлар алмасуын қамтамасыз ететін қазіргі кездегі байланыс қүралдары.
   • Білім беруді информатизациялау процесіне төн нөрсе — ол педагогика ғылымы дамуының бүкіл тарихында түңгыш рет информациялық жөне коммуникациялық технологияның негізінде қолданыс табатын оқу құралдарының мүлде жаңа түрлерінің пайда болуы болып табылады. Ал бүл технологиялар педагоги- ка тарихында бүрын-соңды болып көрмеген білім беру процесінің интенсификациясына даңғыл жол ашып берді: жедел түрде жүзеге асырылатын кері байланыстар; оқу хабарларын компь- ютерлер арқылы беру; көлемі үлкен болып келетін хабарларды архивте сақтау; есептеу, информациялық-ізденіс қызметімен қатар °ҚУ төжірибесінің нөтижелерін автоматтандыру; оқу қызметін басқару мен басқару нәтижелерін бақылауды автоматтандыру.
   • Информациялық жөне коммуникациялық технологиялар- жогарыда аталып өткен мүмкіндіктерін пайдалану білім

°^еРУдің төмендегідей жаңа түрлерін кеңінен пайдалануға ^мҮмкіншіліктер тудырады:

‘     ~ интерактивтік (өте белсенді) сүхбат (диалог) — ол қолда-

«УШ ьіның компьютермен қарым-қатынасы арқылы жүзеге асыры- лады. Бұл арада сұхбат текстік бүйрықтар мен жауаптар арқы. лы қарқынды түрде жүзеге асып отырады (мысалы, сүрақтард_Ьі “керекті” сөздерді қолдану еркін түрде бере беруге болады);

• нақты объектілерді басқару;
• экранда көрініс тапқан түрлі объектілердің, қүбылыстар. дың, процестердің үлгілерін басқару;
• оқу процесінің нөтижелеріне автоматтық бақылау (өзіндіқ бақылау) жасау жөне бақылаудың нәтижелері бойынша тестілеу, түзетулер енгізу.

3. Жоғарыда атап өтілген білім беру қызметінің түрлері, біріншіден, оқушылардың ой өрісін кеңейтуге бағытталған өдістемелерді жасауға мүмкіндік береді; екіншіден, оқушыла- рға эстетикалық төрбие беруді жоғары дәрежеге көтеруге; үшіншіден, қазіргі адамдар үшін өте қажетті тиімді шешімдер қабылдай білу немесе қиын жағдайлардан шығудың жолдарын таба білу сияқты коммуникативтік қабілеттерді қалыптасты- рып, дамытуға мүмкіндік береді.
4. Жоғарыда сипатталған информациялық және коммуника- циялық технологиялардың негізінде қалыптасқан білім беру қүралдарының жаңа түрлерінің мүмкіншіліктері жөне олардың бүгінгі таңдағы педагогика ғылымы саласында жүзеге асыры- луының түрлі жолдары бар. Атап айтқанда:

• білім беретін бағдарламалық қүралдар, ал олардың әдістемелік қызметі төмендегідей болып келеді: игерілген білім мөлшерінен хабардар ету, оқушылардың білім алу немесе төжірибелік қызмет төжірибелері мен өзіндік қабілеттерін қалып- тастыру жөне кері байланыстар арқылы айқындалған оқу мате- риалдарын игерудің қажетті дәрежесін қамтамасыз ете білу;
• оқу материалдарын игерудің дәрежесін бақылауға (өзін- өзі бақылауға) арналған бағдарламалар;
• оқушылардың хабарларды белгілі бір жүйеге келтіру қабілеті мен төжірибесін қалыптастыруға арналған информациялық- ізденістік бағдарламалар жүйесі мен информациялық-анықта- малық бағдарламалық қүралдар;
• оның басты қүрылымдық және функциональдық сипатта- маларын оқып-білу нақтылығының белгілі бір аспектісін қам- титын имитациялық бағдарламалық қүралдар (жүйелер);
• объектінің, қүбылыстардың, процестің немесе белгілі бір жағдайдың (нақты және “виртуальды”) үлгілерін жасауға арна- лған моделдік бағдарламалық қүралдар;
• оқу материалдарын көрнекілік жағынан беруді қамтама- сыз ететін көрсетілетін (демонстрациялық) оқу қүралдары;
• түрлі оқу жағдайларына (мысалы, оқушылардың дүры^с шешім қабылдай білу немесе іс-өрекеттің тиімді стратегиясын таңдай білу қабілеттерін қалыптастыру мақсатында) арналған ойын түріндегі бағдарламалық қүралдар;
• демалыс кезінде қолданыс табатын бағдарламалыК қүралдар.
• Бағдарламалық құралдардың білім берудегі дидактика- льіҚ мүмкіндіктерінің өсуі:

Бағдарламалық құралдар мазмұнының ғылымилығы — сол бағдарлама құралдарының тікелей көмегі арқылы нақты ғылы- _ми мәліметтер алуды көздейтіндігімен сипатталды. Мұндай даағдайда үлгілер жасау мүмкіндігі, зерттелетін объектілерді, құбылыстарды, процестерді (нақтыларымен бірге “виртуальды- лықтарды” да) имитациялау — зерттелетін процестердің заңды- лықтарын өз беттерімен аша білуді көрсететін ғылыми жүмы- стардың өтуін қамтамасыз етуге дөнекер бола алады.

Түсініктілік жағдайында берілген бағдарламалық оқу мате- риалдары, оқу процесін ұйымдастырудың формалары мен әдістері оқушылардың дайындық дәрежесіне де, одан қалды жас ерекшеліктеріне де сәйкес келуі кажет.

Бейімделушілік болса мүмкіндігінше оқушылардың өрқай- сысымен жеке жұмыс істей білуді, үсынылған оқу материалын қабылдаудағы оқушылардың өзіндік қабілеттерін үнемі ескеріп отыруды қажет етеді.

Оқудың жүйелілігі мен реттілігі бағдарламалық қүралдарды қолдана отырып, ойдағыдай білім алу мен белгілі бір тәжірибеге ие болу барысында реттілік пен сабақтастық алгоритмін игеру мақсатында оқушылардың үғымдар, фактілер жүйесі мен білім алу тәсілдерін логикалық байланыста игере білуді көздейді.

Оқудың зерделілігі және оқушы қызметінің белсенділілігі мен өзіндік сипаты білім берудің нақты мақсаттары мен міндеттерін дүрыс түсіне білу жағдайына сәйкес келетін білім алуға байланысты хабарлар алуды өзіндік әрекеттер бағдарла- малары қүралдарымен қамтамасыз етуді көздейді. Оқушы қызметінің жандануы бүл арада экранда көрініс тапқан жағ- дайды өз бетімен басқара білуімен тығыз байланысты болып келеді: оқу қызметінің режимін таңдау; өзіндік шешім қабыл- дау керек болған жағдайдағы іс-әрекеттердің варианттылығы.

Оқу нөтижелерін игерудің нақтылығы бағдарламалық қүрал- дардың көмегіне сүйене отырып, оқушылардың оқу материалы- ның мазмүнын, ішкі логикасы мен қүрылымын саналы түрде игеруді мақсат етеді. Ал бүл мақсат өзін-өзі бақылау, өзін-өзі түзету жөне бақылауды кері байланыстар негізінде қамтамасыз ®ту арқылы жүзеге асады.

Оқушының интелектуальдық потенциалын дамыту оның ой- санасының дамуын жан-жақты қамтамасыз етуді көздейді: күрделі Жағдайлар туындаған кездерде тиімді дүрыс шешімдер немесе нарианттық шешімдер кабылдай білу қабілетін қалыптастыру; °Қушының хабарларды өңдей білу қабілетін қалыптастыру.

Бағдарламалық қүралдармен жүмыс істеуде суггестивтік №ылшынның зи££езі деген сөзінен алынған, ұсыныс жасау, ^КеҢес беру деген мағынаны береді) кері байланыспен қамтама- ^сЫз ету мүмкіндігі — бағдарламаның оқушының әрекетіне беретін ^ауабын қамтамасыз етуді көздейді. Атап айтқанда: бағдарла- ма бойынша жасалынатын жұмыстың логикалық жағынан аяқта- лған әрбір кезеңіндегі оқу процесінің нәтижелері бойынша белгілі болған қателіктерді болжауды бақылау кезіндегі байланыстар- ды жүзеге асырады жөне ұсынылған гипотеза мен жорамалды құптауға немесе оны жоққа шығаруға байланысты бүдан өрі не өрекет жасауға болатындығы жайында бағдарламалық кеңес алуға мүмкіншілік туады.

• Бағдарламалық құралдардың мазмүны мен оны дайын- дауға деген эргономикалық талаптар одан әрі күшейе түседі. Мүндай кезде төмендегі жағдайлар басты назарда болуы шарт:
• оқушылардың жас мөлшерлерімен қатар олардың өзіндік ерекшеліктерін, жүйкелер қызметін үйымдастырудың әр түрлерін, ойлаудың өр түрлерін, интелектуалдық жөне эмоционалдық (сезімдік) қабілетті қалыптастырудың заңдылықтарын үнемі ескеріп отыру;
• оқушылардың бағдарламалық қүралдармен жүмыс істеу кездерінде жағымды стимулдің, оқудың мотивизациялық дәрежесінің артуын қадағалап отыру;
• хабарларды және т.б. бейнелеуге талаптар қоя білу.

5. Білім беру саласында жаңа информациялық технология- лардың қүралдарын пайдаланудың тиімді бағыттарын ескеру.
   • Бүгінгі таңда эксперттік оқу жүйелерін (ЭОЖ) кеңінен қолданыла бастауына байланысты өдіскерлердің (методистердің) алдында зор мүмкіндіктер туындауда. Эксперттік жүйелерді шартты түрде екі топқа бөледі: бірінші тобында ықтимал пай- ымдауларға негізделген пікірлер қолданыс табады; ал екіншісінде — логикалық пайымдауларға негізделген пікірлер басты назар- да болады. Біздің ойымызша, эксперттік оқу жүйелерін жүзеге асыруға себепкер болатын эксперттік жүйенің екінші тобынын мүкіншіліктерін дер кезінде пайдалана білген дүрыс болады, өйткені мүндағы пайымдаулардың барлығы да қатаң логикаға негізделген. Білім алудың басты қүралдарының бірі ретінде танылған эксперттік оқу жүйелері қойылған талапқа сай белгілі бір оқу мақсаттарын шешу барысында айтылған пікірлерден хабардар етіп отырады, яғни жүйені пайдаланушы мен жүйенің арасындағы диалогты қалыптастырады. Эксперттік оқу жүйелері үш шағын жүйелердің (подсистема) жиынтығы ретінде көрініс табады: қатынастардың шағын жүйесі (енгізу машинасы + білім алу үлгісі); түсініктемелердің шағын жүйесі (интерфейс); түрлі білім салаларын (білімдер базасы) игерудің шағын жүйесі. Эксперттік оқу жүйелері, біріншіден, оқылатын пөннің мақсат- тарын жүзеге асырудың стратегиясы мен тактикасын сүхбат- тық жағдай шеңберінде шешуді қамтамасыз етсе, екіншіден оқушылардың білім дәрежесін, төжірибесін жөне қабілеттерін оқу мен бақылаудың дүрыстығын бағалау нөтижелері арқылЫ. ал үшіншіден басқару жүйесін автоматтандыруды түтастай соЛ жүйенің тікелей көмегі арқасында қамтамсыз ете алады. ОқушЫ- ны өз бетімен жүмыс істей білуге баули отырып, эксперттін оқу жүйелері танымдық қызмет процестерінің дамуына қолай- лы жағдайлар туғызады, оқудың мотивизациясын өзіндік қызметтің варианттылығы есебінен одан өрі күшейтеді және өзін-өзі бақылау мен өзін-өзі түзетудің мүмкіншіліктерін арт- тырады.
   • Білімділікті танытудың тиімді өдістерінің қатарына белгілі бір пөннің мазмүнына бағыт-бағдар алған мөліметтердің оқу базасын (МОБ) жатқызуға болады. Мөліметтердің оқу базасы мөліметтер легінің қалыптасуын (белгілі бір белгілері бойын- іна) қамтамасыз ете алады, яғни фактографиялықпен қоса түрлі хабарлар мәліметтерін жинау, сақтау жөне пайдалану мүмкін- шіліктерін дер кезінде тудырып отырады. Атап айтқанда: қол- да бар мәліметтерді өңдеу, оларды іздестіру (таңдау, бір жүйеге келтіру), хабарларды өздерінің белгілері бойынша талдау жөне модификациялау; редактордың мәтінді, шешімдерді бақылау нәтижелерін, жүмыс регламентін пайдалана білуі. Мөліметтердің оқу базасын хабарларды өңдеуге байланысты өзіндік жүмыс барысында қолдануға болады (мысалы, қажетті хабарларды белгілі бір белгілері бойынша іздестіру процесі кезінде жөне мөліметтердің оқу базасын жаңа мазмүнмен толықтыру кезінде оларды тал- дап, модификациялау барысында).
   • Белгілі бір пөн аймағына бағытталган білімдердің оқу базасы (БОБ) оқушының өзіне тиімді оқу режимін таңдап алуы негізінде өз бетімен білім алуын жүзеге асыра білуін мақсат етеді. Білімдердің оқу базасы (БОБ): белгілі бір пөннің басты үгымдарының сипаттамасы мен анықтамаларын қамтитын сол пән мөліметтерінің оқу базасының болуын; есептерді шешудің стратегиясы мен тактикасын; сол пөнге байланысты берілетін жаттығулардың, мысалдар мен есептердің комплексін жасауды; оқушының білім деңгейі жайында (бастауыш, аралықпен қатар тікелей оқу процесі барысындағы) хабарларды қамтитын оқу әдістемесін жасауды; оқушының жіберген қателіктері жайын- дағы мәліметтер базасымен қатар жіберілуі мүмкін деп санала- тын қателіктердің тізімі мен оларды түзету жайындағы хабар- ларды қамтуды; оқудың өдістемелік төсілдері мен үйымдық формаларының тізімін қамитын мөліметтер базасын жөне т.б. жасауды көздейді. Өздеріңіз аңгарып отырғандай, білімдердің оқу базасы диалогты өз деңгейінде үйымдастыруга қолайлы Жагдайлар туғызып отырады.

Өздерінің дидактикалық мүкіншіліктері түрғысынан алып Қарастырғанда бағдарламалық жүйелердің көпшілігі (ЭОС, УБД, УВЗ типтері) “оқытушы — оқушы” деп аталатын табиғи оқу түріне өте жақын болып келеді. Оларды тиімді қолдана білудің арқасында өз бетімен білім алу процесін дүрыс жолға қоя білуге мүмкіндік туады. Білім беруге бағытталған бұл жүйелердің Педагогикалық мүмкіншіліктері олардың көмегімен игерілген білімді жаңа жағдайларға сөйкес өз бетімен қолдана білу Қабілетіне ие болуымен сипатталады. Ал ол қабілеттіліктің мән-мағынасы төмендегідей болып келеді: белгілі объектініқ функцияларын (қызметтерін) көре білу; объектінің өзіндік қүры- лымын жөне алға қойылган мақсатты шешудің тиімді әдістеріц қарастыру. Олардың мүмкіншіліктерін пайдалана білудің арқа- сында оқушының танымдық қызметінің үлгілерін жасау процестеріне байланысты туындаған проблемаларды шешуге бір табан жақындай түсеміз.

6. Информациялық қарым-қатынастар қүралдарын қолдану- дың тиімді бағыттары.
   • Енді Мультимедиа технологиясының мүмкіншіліктерінің қалайша жүзеге асатындығын қарастырып көрелік. Мультиме- дия технологиясы дегеніміз — ол компакт-дискісінің технологи- ясын қолдануға негізделген аудиовизуальдық хабарларды қабыл- даудың, өдістерінің, тарату төсілдерінің, өңдеудің, сақтаудың жөне т.б. жиынтығы болып табылады. Компакт-диск техноло- гиясын пайдалануга негізделген мультимедиялық-операциялық орта өте белсенді (интерактивті) сүхбаттың мүмкіншіліктерін пайдалана отырып, компьютер экранында кез келген аудиови- зуальдық хабарларды түрлі формаларда (бейнефильм, текст. графика, анимация, слайдтар, музыка) бере алады.

Мультимедия технологиясының негізінде орындалатын білім беру жүйесінің көмегі арқылы компьютер экрандарында кез келген қажетті хабарлармен жете таныса аламыз. Мүндай кез- де бүл жүйе пайдаланушы адамның белгілі бір сюжеттің неме- се жағдайдың өзіне керекті бөлігін таңдап алып көрінуіне де мүкіншіліктер тудырады. Мультимедия технологиясын қолда- нудың педагогикалық мақсаты хабарларды эмоцианальдық түрғы дан қабылдаумен байланысты болып келетін білім берудің мо- тивизациясын арттырумен жөне хабарларды өңдеуге байланыс- ты атқарылатын өзіндік жүмыстардың түрлі формаларын қол- дана білу қабілетін қалыптастырумен айқындалады.

• Білім беру процесінде мультимедия технологиясынын жүзеге асырылуы компьютерлік жүйе мен телефон, теледидар, спутниктік байланыс қүралдарын синтездеу деңгейінде теле- коммуникация қүралдарын пайдаланумен тығыз байланысты болып келеді. Жоғарыда атап өтілген қүралдарды қолданатын комплекстер еліміздің кез келген жерін қажетті хабарлармен жан-жақты қамтамасыз ету үшін хабарларды қабылдау-тарату жүйесіне бірігулеріне өбден болады. Мүндай жағдайда компьютерлік жүйе арқылы байланыстар жасау (жергілікті және әлемдік деңгейдегі) текстік, графикалық хабарларды пайдала- нушы адамның сүраныстарын да қанағаттандырады жөне мөліметтердің орталық информациялық банкінен оның өзіне қажетті жауаптарды алуына да мүмкіндік туғызып отырадьь Телекоммуникациялық байланыстар нақты уақыт ішінде жүзе- ге асып отырады, ал бүларды синхронды телекоммуникация- лық байланыстар деп атайды. Олардың көмегімен жергілікті жерлердегі немесе аудандағы бірнеше көсіптік училищелердін

бірнеше топтарына бір уақытта сабақ беруді ұйымдастыруға болады. Телекоммуникациялық байланыстар шектеулі уақыт ішінде де (электрондық пошта) жүзеге асырыла береді, ал бұлар асинхрондық телекоммуникациялық байланыстар. Элек- трондық пошталар қажет болған жағдайларда ЭВМ-ның жергілікті ясүйесін де, телефонның ортақ жүйесін де пайдалана алады. Оның көмегіне сүйене отырып оқушылардың өздерінің қалау- лары бойынша оқушылар үжымдарын қүруға да болады. Олар- дың мүшелері еліміздің қай түпкірінде болса да оқу, ізденіс немесе зерттеу сипатындағы жүмыстарды бірлесе отырып орын- дай алатындай мүмкіндікке ие болады.

Жоғарыда атап өтілгендерден басқа телекоммуникациялық жүйелер ресурстарын пайдаланудың тағы да бірнеше түрлері бар: | — тым алыс қашықтықта орналасқандарына қарамастан кез келген адамға кажетті тексті, графикалық бейнелерді, компью- терлік бағдараламаларды, дыбыстық хабарларды тез арада жетізе алатын қазіргі заманның электрондық поштасы;

у — пайдаланушы адамның (абонеттің) өзіне қажетті хабар- ларды өзінің электрондық жөшігінен алуға мүмкіндік тудыра- тын тарату тізімдері;

• белгіленген сөздер жөне суреттер бойынша қажетті хабар-

лар мен көріністерді (дыбыс, бейне, виртуальдық шындықтың элементтері және т.б.) іздестіріп-табуға мүмкіндік берумен қатар өлемдік жүйелермен де байланыс орнатуды қамтамасыз етіп отыратын дүние жүзілік мультимедиялық орта —                                                     —

\ҮоЫ \¥ісіе \ҮеЬ;

• өзін қызықтырған проблемаларды талқылауға араласуға мүкіндік беретін электрондық конференциялар (“электрондық хабарламалар тақтасы”). Мүндай кезде әрбір адам өзінің компьютерінен алыстамай-ақ бір уақыттың ішінде бірнеше кон- ференцияның жүмыстарына қатыса алады;

і — әлемдік Интернет жүйесіндегі компьютерлердің көмегіне сүйене отырып, мөліметтердің түрлі базаларындағы іздестіру жүмыстарын жүргізуге жағдайлар туғызып отыратын Оп Ьіпе ЭаіаЬазе;

| — абонентке өзіне қажетті файлды алумен қатар өзінің файлдарын жіберуге мүмкіндік беретін файлдарды жіберудің протоколы.

Информациялық қарым-қатынастардың жоғарыда атап өтілген барлық түрлері телекоммуникациялық жүйелердің негізінде оқушылардың бойында хабарларды қысқа өрі нұсқа етіп беру Қабілеттерінің қалыптасуына септігін тигізіп отырады. Сөйтіп, °лар хабарлардың мазмүнын толық бере алатын қысқа болса Да қажетті хабарларды толық қамтитын мөліметтер бере алады ^әне қажетті хабарларды белгілі бір белгілері бойынша ретке Келтіре алады. Осылардың барлығы да оқушылардың бойында Коммуникативтік қабілеттілікті қалыптастыруға дөнекер бола- Ды, ал олар өз кезегінде адамның өзіндік қасиеттерінің даму- кпіда басты рөл атқарады.

Автор публикации

не в сети 5 лет

Tarazsky

6

Комментарии: 0Публикации: 982Регистрация: 14-11-2017