4 февраля, 2018 18:56
Оқу мазмүны жоғары деңгейде (стандарт, білім беру мекемесінде кәсіптік білім беруге бағытталған блоктық-модульдік оқу бағдарламасы немесе еңбек ету саласындағы оқу процесіне арналған блоктық-модульдік оқу бағдарламалары) жасалынған- нан кейін-ақ оған сай келетін модульдік өлшемдердің (түрлі пөндердің, пөндер аймағының, жүмыс және практикалық оқу түрлерінің) мән-мағынасы бүрынғыдан да айқындала түседі.
Көсіптік білім берудің басты детерминанттарын жан-жақты талдаудың арқасында олардың компоненттерінің барлығының да объектілер мен заттар, (заттар жөне ендіріс қүралдары, дайын өнімдер) не болмаса процестер мен қүбылыстар (табиғи қүбылыстар, экономикалық заңдылықтар, технологиялық және еңбек процестері жөне т.б.) болып табылатындығына көзіміз жетіп отыр. Ең бастысы, олар оқу процесіне енген кезден бастап-ақ оқу элементтеріне айнала бастайды. Сонымен, жалпы жағдайда оқу элементтері ретінде танылатын объектілер (зат- тар) мен процестерді (қүбылыстарды) қабылдаймыз жөне олар оқу процесіне үғымдар, ерекше белгілер, заңдар, ережелер, принциптер және т.б. түрінде кеңінен көрініс тауып отырады.
Білім беру мазмүнының жоғары деңгейдегі сияқты төменгі деңгейде жасалуының негізінде үсақ қүрылымдық өлшемдерді (элементтерді) одан да ірі болып келетін қүрылымдық өлшем- дерге бөлу принципі жатыр. Осы принципке сай оқу элементтері олардың нақтылану сатысына байланысты иерархияның төрт деңгейі бойынша бөлінеді. Оқу элементтерінің дөл осындай қүрылымы модульдік өлшемнің мазмүнын тез арада икемдеуге мүмкіндік береді жөне әрбір оқу элементінің нақты практика- лық дағдыларды игере білуін немесе теориялық білімдерді қалып- тастыруға бағытталған білім берудің алдағы мақсаттарымен өзара сөйкестігін барынша қамтамасыз етіп отырады.
. Оқу элементтері екі топқа бөлінген. Бірінші топқа — оқу цроцесіне енгізілген барлық қарастырылған объектілер мен зат- тар, процестер мен қүбылыстар жатады. Екінші топқа — осы объектілер мен процестердің мәнділігі мен ерекшеліктерін ашып көрсететін белгілердің барлығын да жатқызуға болады және оларды біз оқу элементтерінің белгілері (ОЭБ) деп атаймыз.
Ірі оқу элементтерінің мазмүны төмендегідей болып келеді: қорытындылайтын басты оқу элементі (ҚБОЭ), негізгі оқу элементі (НОЭ). Бүлардың мөн-мағынасы басты оқу элементтері (БОЭ) деңгейінде ашылады. Белгілі бір пәннің мазмүндылығын ашып көрсеткен кезде қорытындылайтын басты оқу элементінің дәрежесі тақырыпқа, ал негізгі оқу элементінің дөрежесі тақы- рыпшаға сөйкес келуі қажет. Теориялық сипаттағы оқу элементтерінің мазмүны бүдан әрі оқу элементтері белгілерінің (ОЭБ) көмегі арқылы айқындалады.
Оқу материалының мазмүнын таңдап жөне оны жасаған кезде бірінші топтың оқу элементтерін олардың сипатына бай- ланысты екі түрге бөлген дүрыс болады. Мүндай жағдайда бірінші топқа оқу процесіне енгізілген объектілер мен заттарды жатқызамыз да, ал екінші топқа процестер мен қүбылыстарды жатқызамыз. Ерекше атап өтетін бір жайт, бүл екі тип өзіндік белгілеріне байланысты бір-бірінен айрықша ерекшеленіп оты- рады.
Пөнді төменгі деңгейде жасаудың мысалы ретінде “жеке адамдарға киім тігу” мамандығына арналған жалпы кәсіптік блоктың қүрамына кіретін “Көркемдік жобалудың негіздері” атты пөнді қарастырып көрелік. Бүл пөн тақырыптық жоспа- рға сай төмендегі тақырыптарды, яғни қорытындылайтын бас- ты оқу элементтерін (ҚБОЭ) қамтиды:
- Бейненің модуль бойынша суреті;
- Силуэттік формаларды салу;
- Киімді көркемдік түрғыдан өсемдеудегі киімнің деталі;
- Киім үлгілерін журналдардан аударып салу;
- Түрлендірудің негіздері;
- Костюмнің түтастай бейнесін көркемдік түрғыдан жоба- лау.
“Киімдерді көркемдік түрғыдан жобалаудың деталдары” деп аталатын оқу элементінің басты мазмүны ең басты оқу элементтерінің көмегі арқылы ашылады және олардың белгілерін сипаттайды: БОЭ-түймелер — олардың түрлері, суреттерді біртіндеп салу; БОЭ — жағалар — топтар — түрлер, суреттерді біртіндеп салу; БОЭ — жеңдер — түрлер, модельдік варианттар, киімнің төменгі жағын әсемдеу; БОЭ — қалталар — түрлер, размердің өзара байланысы, бүйым үлгісінің қалтасын орналастыру жөне °ны өсемдеу.
Белгілі бір жүмыстың немесе практикалық оқудың ерекше тҮрін көрсететін модулдік өлшем мазмүнының ішкі қүрылы- Мының өзіндік ерекшеліктері болады. Дөл осындай модульдік өлшемдердің мазмүндылығы кәсіптік қызметтің дағдыларьщ игеруге байланысты қолданыс табатын оқу материалдарына тікелей байланысты болып келеді. Өз кезегінде модулдік өлшем мазмү- нының ішкі қүрылымы белгілі бір уақыт аралығында оқьщ бітіре алатындай және оның нөтижесінің объективті бақылауга көнетіндей жағдайларда болатын оның әрбір бөлшегінің тыныс- тіршілігін айқындау мақсатында үнемі нақтыланып отырады.
Мүндай айқындалу, бірінпгіден, түрлі мамандықтар үшін әртүрлі болып келетін сол қызметтің өзінің қүрылымына сөйкес жүзеге асырылып отырады: біреулерінен операциялар көрініс тапса, бас- қаларынан функциялар, бір мақсатқа сай біріккен қызмет элементтерінің топтары жөне т.б. көрініс тауып отырады.
Дөл осындай модульдік өлшемнің мазмүнындағы өрбір оқу элементі нақты нәтижелерге жете алатын және тәжірибелік- оқу қызметінің көлемі жағынан үлкенді-кішілі болып келетін, логикалық түрғыдан аяқталган бөлшегін көрсетеді. Сонымен қатар бүл жерде жүмыстың ерекше түрін, негізгі оқу элементтерін айқындайтын, одан қалды жүмыстың осы түрінің ең ірі элементтерін нақтылап көрсетіп бере алатын жөне басты-басты бірнеше элементтердің басын біріктіруге қабілетті өте маңызды қорытындылаушы элементті бөліп алып қарастыру кажеттігі туындайды. Бүл типтің модулдік өлшемдеріндегі басты оқу элементтері оқудың мақсатын белгілі бір өлшемдерге сай белгілеуге жағдай туғыза алатын қызметтің ең үсақ элементтерінің қатарынан орын алады. Ерекше атап өтетін бір жайт, дөл осы жағдайға оқу элементтерінің — белгілерінің қатысы болмайды, өйткені олар теориялық пөнді көрсететін модульдік өлшемдер- ге ғана төн болып келеді. Оган мысал ретінде “Белбеу бүйым- дарын жасаудың”, “Тік белдемшелердің суретін жасаудың” оқу элементінің басты қорытындылаушы қүрылымы келтірілген. Тік белдемшелердің суретін жасау барысында қажетті есептеу- лер мен өлшемдер жүргізіледі, сырып тігудің төсілдері жөне т.б. ескеріледі. Сонымен қатар базалық конструкция негізінде бүрмелі белдемшелер, белдемше — шалбар, конус тәрізді бел- демшелер, күрделі белдемшелер жөне т.б. жасалынады. Джин- сы шалбарлардың суретін салу кезінде де дәл осы сияқты шаралар жүзеге асырылады.
Көсіптік білім беру мазмүнының төменгі деңгейдегі дөл осындай қүрылымы оқу курстарының мазмүнын жасау мен кез келген пөннің оқу материалының мазмүнын ашып көрсетуге мүмкіндік тудырып қана қоймай, сонымен қатар мемлекеттік стандарттағы оқу элементтерін ойдағыдай игеруге жол ашып береді.
Автор публикации
