25 января, 2018 19:01
“Модульдік технология” терминінің мағынасы екі үғыммен тығыз байланысты болып келеді: “модуль” — “функционалдық байланыс” деген мағынаны білдірсе, ал “технология” деген сөз “өнер, шеберлік жөне қабілеттілік” деген мағыналарға ие бо- лып келеді. Демек ол көздеген нөтижелерге жетуге бағытталғ- ан ретті, өзара байланысты әрекеттер, операциялар және т.б. жүйелеріне бөлу арқылы адамдардың күрделі процестерді жүзеге асыру төсілі болып табылады.
Сонымен, модульдік технологияны білім беру процесін жүзеге асыруды оны көсіби маңызы бар өрекеттер мен операциялар- дың дөнекері ретінде көрініс тапқан “функциональдық байла- ныс” жүйесіне бөлу арқылы танылатын процесс деп қабылдау- ымыз керек жөне ол оқушылардың алға қойған мақсаттарына жетулеріне мүмкіндік беретіндігімен де ерекшеленеді.
Кез келген технология жалпы жөне арнайы ғылыми приниптердің негізінде болжанады, жобасы жасалады жөне жүзеге де асырылады. Оларға жататындар: білім берудің мазмүнын одан өрі айқындай түсетін модульдік, қызметтік, қүрылымдық принциптер.
Модульдік приннипке сай болу үшін білім беру жүйесі жекелеген “функционалдық байланыстар” — модульдер арқылы қалыптасу керек. Ал модульдердің бөлінуі маман қызметінің (қызмет принципін жүзеге асыру) мазмүнына сөйкес жүзеге асады. Екінші жағынан, модульдік білім берудегі білімді иге- ру, төжірибе жинақтау жөне т.б. іс-өрекеттер жүйесі арқылы орындалып отырады.
Өз кезегінде қүрылымдық принцип модуль материалдарын үсақ бөлшекке — қадамға бөлуді қажет етеді жөне ол дидакти- калық мақсаттарға байланысты ғана бөлініске үшырайды, ал алға қойылған өрбір мақсат бөлшек — қадамның мөлшерін айқындап беріп отырады.
Динамикалық принципі модульдік бағдарламалардың вари- анттылығын қамтамасыз етеді жөне қажетті мамандықтардың Динамикасына байланысты өзгерістерге де үшырап отырады.
Икемділік принципі модульдік бағдарламаларды жеке тап- сьірыстар мен оқушыларды дайындау дөрежесіне тез арада икемделе алатындай жағдайға келтіруді мақсат етеді.
Үғынылған болашақ принципі бойынша, білім берудің жемісті болуының басты шарты — оқудың көсіптік мотивизациясын қалыптастыру жөне жақын арадағы ғана емес, сонымен қатар білім берудің алыстағы болашағын да ойластыру болып табы- лады.
Паритеттілік принципі оқытушы мен оқушының арасың. дағы қарым-қатынастардың субъективтік сипатын айқындай- ды. Аталған принциптердің жиынтығы жобалау процесі бары- сында да, модульдік технологияны қолдану процесі барысында да жүзеге асырылып отырады.
Алайда, ғылым мен тәжірибенің қаншама жылдар бойы модульдік жүйеге ерекше назар аударуына қарамастан өлі күнге дейін педагогикалық теория саласында модульдік технологияға байланысты көптеген проблемалар өз шешімін таба қойған жоқ. Ол проблемалардың қатарына жобалаудың теориялық негіздерін жасау мен модульдік технологияны енгізуді, үғым- дық-терминологиялық аппаратты нақтылауды, пөндік білім беру жүйесі аясында модульдік оқудың тиімділігін арттыру мақса- тында оған қолайлы жағдайлар тудыруды және т.б. жатқызуға болады.
Қазіргі уақытта модульдік білм берудің теориясы мен прак- тикасында негізінен екі төсіл қалыптасқан. Олар: пәндік- қызметтік жөне жүйелік-қызметтік. Аталған осы төсілдердің шеңберінде модульдік негізде мамандарды дайындаудың көпте- ген концепциялары жасалған.
Жоғарыда атап өтілген барлық концепциялардың негізінде қызметтік төсілдің жатқандығын атап өтуіміз керек. Осы төсіл түрғысынан алғанда оқу процесі түтастай немесе белгілі бір пөннің (пөндердің) шеңберінде оқушылардың модульдік білім беру бағдарламаларының мазмүныны сай көсіптік қызметтің элементтерін біртіндеп игеруге бағытталған.
Түрлі концепциялар аясында модульдік білім беру бағдарла- маларының мазмүны да, қүрылымы да әртүрлі болып келеді. Сондықтан да болар олар қүжаттарда түрлі формалар арқылы беріледі. Алайда міндетті түрде ескеріліп отыратын ең басты үш компонентті ерекше атап өтуіміз қажет: мақсаттық мазмү- ндық бағдарлама; белгілі қалыпта берілетін хабарлар банкі; оқушыларға әдістемелік басшылық жасау. Ендігі жерде қысқ- аша болса да екі өдістің сипатамаларын қарастырып көрелік.
Пөндік-қызметтік өдістің шеңберінде модульдік өдістемені пөндік әдістемемен қосуға талпыныстар жасалуда. Дөл осындай модульдік технологияның жобасын жасаудың алғашқы кезеңінде мамандардың көсіби қызметі жан-жақты талқыға түседі жөне қажетті тәжірибеге, қабілетке жөне т.б. ерекше көңіл бөлінеді- Осыдан кейін төжірибелілік пен қабілеттілікті талдау негізінде нақты мамандыққа тікелей байланысты пәндердің тізімі және олардың мазмүны анықталады.
Осының негізінде блоктық оқу жоспары мен оқу пөндерініН модульдік бағдарламаларының комплектін қамтитын модульдік білім беру бағдарламасының өзі жасалады.
; Модульдік оқу жоспарын көсіптік білім берудің кез келген дэрежесін қамтитын білім беру мазмұнының үлгісі ретінде қабыл- даймыз. Ол бірнеше білім беру блоктарынан тұрады (мысалы, гуманитарлық, жалпы ғылыми, жалпы техникалық, көсіби) жөне олар көсіби міндетті пөндер, таңдауы бойынша оқылатын пөндер жөне факультативтік болып бірнеше түрге бөлінеді.
1 Міндетті кәсіби пөндердің модульдік бағдарламаларының негізінде кәсіптік жағынан алғанда мөнді іс-әрекеттерді бей- нелейтін модульдер жатыр. Кей жағдайларда бағдарламаларда квази-көсіптік модульдер де қолданыс табады.
Модульдік бағдарламаның мазмұнын дөл осылай жасаудың нөтижесінде ол икемділік қасиетке ие болады. Алға қойылған мақсатқа, білім берудің дөрежесі мен көлеміне қойылатын та- лаптарға жөне т.б. байланысты базалық бағдарламаның негізінде қажетті деп танылған құрылымдық элементтерден тұратын жеке бағдарламалардың түрлі варианттары да жасалады.
Оқу пәнінің әрбір модульдік бағдарламасы үшін оқыту модульдері жасалады.
Оқыту модулі дегеніміз — ол нақты модульдік өлшем бой- ынша оқу мазмұнының, оқушының оқу барысын басқару жүйесінің (немесе оның элементтерінің) нақты мазмұн бойын- ша білімді тексеру жүйесі мен әдістемелік үсыныстардың жи- ынтығы болып табылады. Осы орайда оқыту модулінің үш вариантын атап өткенді жөн көрдік:
- ғылыми еңбектерде жарияланған оқыту модельдерін на- қты жағдайларға бейімдей отырып қолдану;
оқыту моделіне байланысты оқытушының жинақтаған материалдарын тиімді орналастыра білу;
- оқыту моделін жобалау негізінде жасау.
Көп жағдайларда көсіптік білім беру саласында модульдік технологияны дайындау барысында соңғы екі варианттың қол- даныс табатындығын төжірибенің өзі-ақ көрсетіп отыр.
Біздің пайымдауымызша, оқыту модельдерін жасау көп уақытты да, көп жылдарғы әдістемелік төжірибені талдап қорытуды да қажет ететін сан-салалы күрделі процестердің қатарына жатады.
Модульдік технологияларға байланысты қолданылатын жүйелік-қызметтік өдіс концепцияларының қатарына МОТ дай- ьіндаған “Еңбек төжірибелерінің модулін” (ЕТМ) жатқызуға болады. Аталмыш концепцияның өзіндік ерекшелігі — оның °Қу пөндерін сан-салаларға бөлмей-ақ білім берудің түтастығын сақтауға бағдар алуы болып табылады.
Еңбек төжірибелерінің модуліндегі оқытушының атқаратын басты қызметі оқушыларға тиісті кеңестер (консультациялар) беру мен олардың жүмыстарын қадағалап отырумен тығыз бай- ланысты болып келеді. Бүл модульдің артықшылығы сол, ол °Қушылардың сүраныстарын ескеріп отырады жөне еркін уақытша Факторға иелік те жасай алады.
Жоғарыда атап өтілген концепциялардың шеңберінде тер. минологиялық аппаратты бір жүйеге келтіру мақсатында біраз жүмыстар да атқарылды. Соның нөтижесінде — еңбек тәжі- рибелерінің модулі (ЕТМ), оқу элементі (ОЭ), модульдік блок (МБ) сияқты толып жатқан үғымдар енгізілді. Осы орайда еңбек төжірибелерінің модулінің бағдарламасы білікті маман- дардың жүмысын жан-жақты талдау негізінде де жасала беретіндігін атап өткіміз келеді.
Автор публикации
