9 марта, 2018 18:11
Жазбаша тексеру өзінің артықшылықтарының арқасында теориялық оқыту сабақтарында кеңінен таралды.
Біріншіден, жазбаша тексеру қысқа уақыттың ішінде оқушы- лардың көп санының білімін бір мезгілде тексеріп шығуға мүмкіндік береді. Екіншіден, тексерудің қарастырылып отырғ- ан түрінің нәтижелері оқушылардың дамуын терең талдауға, қателіктерін айқындауға, демек, қолданылатын әдістеменің артықшылықтары мен кемшіліктерін объективті талдауға жағ- дай туғызады. Үшіншіден, жазбаша тексеру I, II, III, IV деңгейлердегі білімдерді, дағдыларды айқындауға септігін тигізеді.
Кез-келген өзге өдіс сияқты жазбаша тексерудің де кемшіліктері болады. Басты кемшілігі оқытушы мен оқушы- лардың арасында тікелей байланысының болмауымен сипатта- лады, мүның нөтижесінде оқушы жауабының қисынын бақы- лау оқытушыға қиынға соғады. Оқушылардың жүмыстарын тексеру үшін оңытушыға уақыттың үлкен мөлшерін шығын- дауға тура келеді.
Жазбаша тексерудің формаларының бірі электротехника- лық диктант болып табылады. Электротехникалық диктанттар оқушыларды жаңа материалды игеруге, есептерді шешуге, үйрен- ген материалды қорытуға және т.б. көмектеседі. Электротехни- калық диктант формасы бойынша оқытушының оқушыларға қоятын, ал оқушылардың бірден жауап жазуы тиіс болатын сүрақтардың тізімін білдіреді. Электротехникалық диктантқа пәнді білу деңгейлеріне қарамастан, барлық оқушылар үшін бірдей жөне аз уақыт аралығын қамтитын сүрақтар таңдап алынады. Диктанттар білімдерді тексерудің өзге формалары- ның жүктемесін азайтуы тиіс.
Электротехникалық диктантқа шығарылуы тиіс сүрақтар- дың тізімі:
- физикалық шамалардың әріптік белгіленуі;
- физикалық шамаларды анықтау, өлшем бірліктері;
- заңдарды қүрастыру, электр тізбектері параметрлері ара- сындағы багыныштылықтарды білдіретін математикалық сөйлем- дер;
- электр тізбектері арасындағы параметрлер арасындағы байланыстың графикалық көрінісі және т.б.;
- өлшеуіш приборлардың қолданысы, олармен жүмыс істеудің ережелерін сипаттау.
“Ауыспалы токтың электр тізбектері” тақырыбындагы элек- тротехникалық диктанттың мысалын келтірейік:
“Кернеудің үшбүрышының катеттерімен … кернеуге, ал кернеудің көзі… болып табылады. Ауқымдық кедергі … кері пропорционал. Конденцатордың ауқымы үлкен болган сайын, оның кедергісі…, токтың жиілігі аз болған сайын, ауқымдық кедергі де соншалықты…”.
Электротехникалық диктантты өткізудің технологиясын қарастырайық. Оқыту басталмас бүрын әрбір оқушының дик- тант формасында білімі тексерілуі тиіс сүрақтардың белгіленіп алуы, берілген тақырыпты үйрену барысында қанша диктант өткізу керектігін, өрбір диктанттың үзақтыгын ойластырып, оның мәтінін қүрастыру қажет.
Электротехникалық диктанттарды өткізудің өдістемесі күрделі емес. Оқушыларға, әдетте, сүрақтарды оқытушы оқып береді немесе жауаптың уақыты қатаң реттелетіндей етіп (1 минут), үнтаспалық жазба қолданылады, ал нүсқалардың саны біреу немесе екеу болады. Орта мектепте физикалық диктанттарды өткізудің көрсеткеніндей, диктанттың сүрагын екі рет қайта- ланса жеткілікті. Сүрақты бірінші рет естісімен оқушы оның мәнін үғынуга тырысады, ал сүрақты қайталау оны дәлірек анықтауга мүмкіндік береді. Үнтаспалық жазбаны қолданудың артықшылығы, жүмыс барысында оқытушының бүкіл топты қадағалауга мүмкіндік беруімен сипатталады. Ал бүл өз кезегінде бағалаудың объективтілігін үлғайтады жөне оның үстіне, бір ғана жазбаны бірнеше мөрте қолдануға болады. Оқушыларға диктант үшін өзін бағалаудың есептеу төсілдерін үйреткен дүрыс. Егер диктанттың сүрағы тепе-тең болса оны үпайдың үлестерімен бағалауға болады, мысалы егер диктант он сүрақтан түрса — 0,5. Диктанттан кейін оқушыларға дүрыс жауаптарын беріп, сонан кейін диктант үшін кімнің қандай баға алғанын өздеріне есептетіп шығарып, оны хабарлауын өтінуге болады.
Теориялық пәндер бойынша бақылау жүмыстары оқушы- лардың алған білімдерін белгілі бір типтегі міндеттерді шешуге деген қабілетін анықтау мақсатында жүргізіледі. Бақылау жүмы- старының мазмүнын мөтіндік, эксперименталдық міндеттер қүрайды.
Бақылау жүмыстары — оқушылардың білімдері мен қабілеттерін тексеру мен тіркеудің міндетті жөне жүйелі фор- масы. Оларды электротехника және арнаулы технология кур- сының негізгі тақырыптары бойынша өткізген дүрыс. Бақылау жүмысының нәтижелеріне объективті қол жеткізу үшін ол жүмыста қойылатын міндеттердің типтерін, бағалардың норма- ларын оқушыларға хабарлау керек. Оқушыларды жүмысқа осы- лайша психологиялық дайындау олардың жақсы нөтижелер алуға деген жауапкершілігін арттырады, оларды өз өрекетін жоспарлауға үйретеді. Бақылау жүмысына дайындық барысын- да оқытушының шешетін мөселелерінің бірі бақылау жүмысы- ның нүсқаларының (варианттарының) санын анықтау болып саналады. Практикада бақылау жүмысының 2, 4, 6, 8 жөне онан көп нүсқалары пайдаланылады. Алайда нүсқалардың са- нының көптігі оларды қүрастыруға деген уақыттың шығынын өсіруге өкеледі, мүның үстіне көптеген нүсқаларды күрделілік деңгейі бір текті етіп жасау керек. Аталған қиыншылықтар объективті, бірақ оларды игеру қажет. Нұсқалардың қанша мөлшері оңтайлы болып саналады? Біздің пікірімізше, жүмыс- тың бастапқы жылдарында екі-төрт нүсқасымен шектелуге бо- лады. Оқытушының өдістемелік материалды игеруінің өсуіне қарай нүсқалардың саны үлғайтылады. Төжірибенің жинақта- луы барысында “деңгейлік” бақылау жүмысын өткізуге мүмкіндік болады. “Деңгейлік” бақылау жүмысы оқушыларға өзі атқара- тынына сенімді нүсқаны таңдауға мүмкіндік береді. Бүл жағ- дайда оқытушы тақырып бойынша бақылау жүмысының үш мәтінін үсынады және олардың өрқайсысын толық өрі дүрыс орындау 3,4,5 бағаларын қамтамасыз етеді деп түсіндіреді.
Егер есептерді шешудің өдістемесін игеру процесінде оқушы- ларды тапсырманы таңдау алдына қойса, “деңгейлік” бақылау жүмысын қолдану табысты болады. Өзге өдістеме барысында тапсырманы орындау үшін қажет уақыт көрсетіледі немесе үпайдағы міндеттердің қиындығы көрсетіледі. Өзіндік жүмыс- тың осылайша үйымдастырылуы барысында оқушы өзін қада- ғалай алады. Мынадай сүрақты ойлануды үсынамыз: “егер оқушы анағұрлым жеңіл нұсқаны таңдап алып, оны орындаса және оның уақыты қалып қойса не істеу керек?”
Бақылау жүмысына дайындық өдістемесінің элементтерін қарастырайық.
- Бақылау жұмысының мақсатын анықтау маңызды. Бақы- лау жүмысы белгілі бір типтегі міндеттерді шешу бойынша дағдылардың қалыптасу деңгейін айқындауға бағытталуы мүмкін. Бұл жағдайда ол қысқа мерзімді болады. Бақылау жұмысы үлкен тақырыпты немесе тарауды оқып үйренгеннен кейін жүргізілсе, онда бірнеше типтегі міндеттерді есептеу бойынша дағдылардың жүйесі тексеріледі.
- Бақылау жүмысындағы міндеттердің (есептердің) саны мақсатын оқытушы қоятын бағдарламаның талаптарына төуелді болып келеді. Бақылау жүмысына теориялық мөселені енгізудің қажеті жоқ. Ол ойлануға жөне жауап беруге көп уақыт шығы- нын талап етеді. Теориялық сүраққа оқушы көбіне жауап бере алмайды, өйткені оларда жазбаша жеткізу нашар дамытылған болуы мүмкін. Бақьілау жүмысына 3-4 есепті кіргізген дүрыс.
- Бақылау жүмысы физика, электротехника, арнаулы тех- нология курстары бойынша білімінің жиынтығын тексеруге бағытталған кешенді болуы мүмкін. Бүл жағдайда оның мазм- үны аталмыш пөндердің оқытушыларымен талқыланады және білімнің өрбір элементі үшін баға қойылады.
- Бақылау жүмысының мазмүны алуан түрлі болуы тиіс. Демек бақылау жүмысы қүрамына электр тізбегінің параметрін есептеуге, графикалық сызбаларға (мысалы, векторлық диаг- раммаларды қүрастыру) арналған есептерді, эксперименталды есептерді (лабораториялық жүмыстың фрагменттері жөне т.б.) енгізуі керек.
Электротехникалық білімдерді бақылаудың жазбаша емес формасына білімді қорытындылауға арналған, ғылымның тари- хымен танысуға арналған рефераттар жатқызылады. Реферат бойынша оқушылардың жүмысын арнаулы семинарда немесе сабақта қорытындылауға болады.
Автор публикации
