4 марта, 2018 18:14
Көне гасырлардагы философтар. Таңба мәселесі. Осыган байчаиысіпы екі багыттың қаіыптасуы. Тілдің ХҮІІІ гасырда семиотикаиың бір аспектісі ретінде бөлінуі. Тіл — таңбачар жуйесі екендігі. Тілдің таңбалық табигаты, сөздің дыбыстық жамылгыиіы, свз семантикасының қатысымдық сипаты. Тілдің көптеген басқа таңбапар жуйесінен айырмашылыгы.
Лекция максаты: Тілдің таңбалык касиеті жайлы, тілдің семиотиканын бір аспектісі ретінде калыптасуы, тілдегі таңбалык бөлшектердің баска да таңба түрлерінен айырмашылығы жайлы мэлімет беру
Лекция мәтіні (кыскаша):
Семиотиканың бір аспектісі ретінде тіл конкретті теоретикалык проблема болып ХҮІІІ ғасырда бөлінді. ХІХ-ХХ ғасырларда тілдің таңбалык элементтері тарихи-салыстырмалы тіл білімі мен логикада карастырылган. ІЗасты философиялык бағыт ретінде бұл идея XX ғасырда барлык лингвистикалык, психологиялык, логикалык, эстетикалык ғылым салаларында ерекше орын алды.
Тілдің таңбалык табиғаты сөз етілгенде, сөздің дыбыстык жамылгышы мен оның семантикасының өзара катысының сипаты еске алынады. Тілдің таңбалык сипаты туралы мэселе сөздің лексикалык мэні туралы мәселемен тығыз байланысты. Ф.де Сосюрдің пікірі бойынша, сөздің екі жағы бар: бірі- таңбалаушы, екіншісі-таңбаланушы. Танбалаушы — сырткы жак, ол- Дыбыстардың тіркесі, комплексі. Таңбаланушы — ішкі жак, ол-ұғым, мазмұн.
Тілдің таңбалык сипаты деп сөйлесімді кұрайтын элементтердің а<иыңтығын (морфема, сөз, сөз тіркесі, сөйлем) жэне тілдік тұлғалардың Құрылысын айтамыз.
Тіл — ойды білдірудің, пікір алысудың адамдар арасындагы катынастың КеН көлемде колданылатын жалпылама кұралы. Оны коғамдагы күллі адамдар өмірдің, іс-әрекеттің барлык саласында колданады. Ал баска танбалар
жүйесінің колдану өрісі тілге карағанда әлдекайда тар, хабарлау мүмкінді анағұрлым аз болады. Бұл-бір.
Екіншіден, тілдің көгітеген баска танбалар жүйесінен айырмашылыг, сол: тіл мазмұнды гана білдіріп коймайды, сонымен бірге адамдарды хабарланатын жайга катысын, қалай карайтынын, ұнатуын немесе ұнатпауьы омоцпясын жэне т.б. оның түрлерін білдіреді. Мысалы: куаныш-шатты*
жарык-сәуле-нұр т.б
Үшінші айырмашылык мынада: тілден баска барлык таңбалар жүйес колдан жасалады. Олар келісім бойынша өзгере алады. Таңбалардың мұнда жуйесі когамдағы барлык адамдардың катысуымен емес, сол маманды өкілдерінің катысуымен жэне олардың келісімі бойынша жасалы береді. М рпм цицфрлары, араб цифрларына ауыстырылды. Жаңадан ноль таңбасі енгізілді.
Тілдегі таңба мәселесін сөз еткенде, оның бір калыпка түспеген кайші жактары жок емес. Таңбалык сипат тілдегі тұлғаның кайсы элементіне катысл деген сұрак элі күнге толык шешімін таппай келеді. Тілдің таңбальі! сипатының өзге таңбалардан өзгешелігі сол, ол — күрделі кұбылыс. Тілдег танбалар дыбыстың да, сөздің де, сөйлемнің де бірігуі, олардың сырткь жамылгыштарының жүйесі болып саналады.
Адамдар тек сөйлесу аркылы ғана карым-катынас жасамайды. Кейд: адамдар белгілі бір шартты келісімдер немесе белгілер аркылы тілсіз-аі ұгынысады. Бұл да — адамдар арасындағы карым-катынастың бір түрі. Мұндаіі семиотикалык таңба-белгілерден өзгеше адамдардың ыммен түсінісуі және көздің, ауыздың, кабактын кимыл-козгалыстары аркылы ұғынысуы сиякть каншама көп белгілер бар. Тіптен дене мүшелерінің (колдың, иыктың, аяқтыні эр түрлі кимыл-әрекеттерінің өзін сан сақка жүгіртуге болады. Баяншы айналасындагылармен карым-катынасы кезінде алуан түрлі ым-ишара, белгі бас изеу, бас шайкау, кол сілтеу, эр түрлі эмоция таныту аркылы да хабар бере алады. Ол — ишараттың дэл осы сәтте коммуникацияның кұралына айналгандыгы. Ягни ым болсын, ишарат болсын, кай-кайсысының да мағынасы мен коммуникативтік сипаттамасы тек мэнмәтінде гана ашылады.
Автор публикации
