13 марта, 2018 18:19
Лабораториялық жүмыстар атқаратын негізгі функция оқушы- лардың қорытылған электротехникалық дағдыларды практика- лық игеруі.
Электротехника бойынша лабораториялық жүмыстардың мазмүнын талдай отырып, қорытылған электротехникалық дағ- дылар ретінде өдістердің көзге түсетінін оңай аңғаруға болады. Электр тізбектерін, электр машиналарын зерттеу бойынша кез- келген лабораториялық жүмысты орындау үшін схемаларды моделдеу, параметрлерді өлшеуді жүзеге асыру, жүмыс режимдерін есептеу мен талдауды іске асыру қажет.
Лабораториялық жүмыстарды жоспарлау электротехника бойынша лабораториялық жүмыстар өткізуге деген әдістемелік кеңестердің көмегімен орындалады. Лабораториялық жүмыстар өткізу өдістемесінің дөстүрлі қүрылымын қарастырайық.
Әдістемелік кеңестерде төмендегілер үсынылады:
- “Электротехника” пәні бойынша бағдарламадан алынған лабораториялық жүмыстың тақырыбы;
- лабораториялық жүмыстың мақсаты (мақсаттың қойылуы көбіне шашыраңқы және оқушыны нақты өрекетке бағытта- майтынын ескеру керек);
- қысқаша теориялық қағидалар (лабораториялық жүмыс өткізуге деген жетекшіліктің бүл бөлімінде оқулықтың мазмү- ны қайталанады);
- лабораториялық жүмыс өткізуге арналған жабдықтар мен аппаратураның тізімі;
- лабораториялық зерттеу жүргізудің принципиалды (мон- таждық) схемасы;
- оқушылар өрекетінің орындалу төртібі, оның төсілдерінің қысқаша сипаттамасы, өлшеу нәтижелерін берудің формалары (кестелер, диаграммалар, графиктер);
- жүмыс бойынша түжырымдар;
- бақылау сүрақтары.
Өдістемелік кеңестердің бүл келтірілген қүрылымы казіргі кезеңде оқу орындарының барлық типтерінде (училищелерде, техникумдарда, жоғары оқу орындарында) қолданылады. Со- нымен бір мезгілде оның оқушылардың өрекетін лаборатория- лық зерттеу жүргізудің төсілдер мен операцияларын жүйелі орындалуын логикасын ашпай үйымдастыратын мойындауға болмайды. Оқушылардың барлығы теориялық қағидалармен таныса алады ма? Көбіне барлығы таныса алады. Оқушылар зерттеудің нөтижесінде неге қол жеткізетінін түсінбестен жүмысты орындауға кіріседі.
Мүндай жағдайды өзгерту үшін лабораториялық жүмыстарға деген жетекшіліктерде зерттелетін электротехникалық қүрылғы- лардың параметрлерін анықтау бойынша орындалатын операци- ялардың бүкіл сабақтастығын жөне зерттеу жүргізудің бағдарла- масын ашу қажет. Мүның үстіне лабораториялық жүмыстың уақыты екі оқу сағатына дейін үлғаяды. Мысалы, түрақты ток тізбектерін зерттеу барысында “Электр энергиясын қабылдағыш- тарының жүйелі қосылысын зерттеу жөне жекелеген қабылда- ғыштардағы кернеуді Ом заңы бойынша тексеру” деген тақы- рыптағы және “Электр энергиясы қабылдағыштарының параллельді қосылысын зерттеу жөне Кирхговтың 1-ші заңы бойынша тексе- ру” деген тақырыптағы екеуін “Линиялық қабылдағыштары бар түрақты токтың тармақталған электр тізбегін зерттеу” деген бір тақырыпқа біріктіріп жіберген дүрыс болады.
Лабораториялық жүмыс өткізудің мақсаты қүрастырылады. Онан кейін зерттеудің пәні көрсетіледі. Бүл зерттеудің аймағын нақтылау үшін қажет. Мысалы, …қүрайтын, … енгізетін түрақты токтың электр тізбегі, электр машинасы, үш фазалық транс- форматор және т.б. Онан әрі зерттеудің өдісі анықталады.
Электротехникадағы негізгі зерттеу әдістері мыналар: өлшеу, үлгілеу, электр тізбектерінің параметрлерін талдау, векторлы диаграммалар жөне т.б. Әдістерді таңдағаннан кейін оқушылар орындалатын әрекеттің түрлерін үсынады: барлық қажетті электр приборлары (олардың типтері); өлшеуіш кешендер; кернеудің көздері; қабылдағыштар (резисторлар, шынықтыру шамдары, конденсаторлар, индуктивтілік, катушкалар және өзгелері); басқарудың буындары.
Мүнан кейін оқушылар бүл аталған приборлардың лабора- ториялық қабырғада қосылу орнын түсінуі үшін зерттеудің принципиалдық схемасын көрсету керек.
Онан әрі лабораториялық жүмыс жүргізудің кезеңдері айқ- ындалады және ол төмендегілерден түрады:
- аппаратураны таңдау;
- қуат алу көздерін қосу.
Келесісі негізгі кезең — лабораториялық жүмысты өткізу. Ол да өз қүрамына тапсырмалардың тізімін енгізеді. Тапсырма- лардың мазмүнына зерттеудің өдістері жөне бақылаудың негізгі элементтері сөйкес келеді. Бүл кезеңді технологиялық карта түрінде үсынған дүрыс (81-кесте).
| N | Тапсырманың | Зерттеудің | Орындаудың | Бақылау |
| п/п | мазмүны | өдісі | төсілдері мен | |
| операциялар |
- кесте. Лабораториялық жүмыстың технологиялық
картасы
Лабораториялық жүмыстың соңғы қорытындылаушы кезеңі — электр тізбегін демонтаждау, жүмыс орнын ретке келтіру.
Лабораториялық жүмыс өткізудің бүл баяндалған өдістемесінің артықшылығы, оқушылардың зерттеушілер рөлінде көзге түсуімен сипатталады. Лабораториялық жүмыстың мазмүны зерттеу өдістерін меңгеру жөніндегі ой еңбегінің жөне практикалық еңбектің жүйесінен түрады. Электротехникалық дағдыларды қалыптастыру процесі лабораториялық жүмысқа деген жетек- шілікті басшылыққа алу арқылы бағытталынады.
Автор публикации
