24 февраля, 2018 17:52
Граф ұғымдардың мазмүндық белгілерін және олардың ара- сындағы себеп-салдарлық байланыстарды тікелей зерттемейді. Бүл кемшіліктерді жоюға метажоспар-техника көмектеседі.
Техникалық пәндер бойынша оқу материалын беру бары- сында метажоспарды төменгі жағдайларда қолданған абзал:
- егер техникалық мөтінде мөтін ішіндегі композицияның лингвистикалық белгісі айқын білінсе немесе басым болса;
- егер нақты электротехникалық мөтінде техникалық білімнің абстракциялық деңгейі жалпыағартушылық білімнің абстрак- циялық деңгейіне сәйкес келсе (көсіптік-техникалық мектептерге арналған оқулықтардың көпшілігіне тән).
Осы қағидаларды айқындай түсейік. Егер техникалык мәтіндерде экстралингвистикалық белгілер басым болса, яғни онда формулалар, тендеулер, суреттер, диаграммалар (векторлы, уақыттық, потенциалды, шеңберлік және т.б.), схемалар көп бол- са, зертгеулердің нәтижелері немесе схемалардың есептері келтірілсе, онда мәтінді қосымша құрылымдау мен редукциялау бойынша “метажоспар инструментін” пайдаланудың қажеттілігі болмайды. Техникалық білімнің аталған формалары жеткілікті мөлшерде көрнекілікке (шартты, бейнелі) ие болады және оларды игерудегі өрекет операцияланған.
Екінші жағдайға келер болсақ, ондағы техникалық білімнің абстракциялық деңгейінің прогностикальщ (болжаушылық) бола- тындығьш атап өту керек, яғни техникалық объектілердің қызмет етуі мен олардың қылықтарының болжануы математикалық үлгілермен сипатталады немесе беріледі. Техникалық объектінің математика- лық үлгілері, өз кезегінде, ондағы шынайы жөне нақты қатынастар формулалар, тендеулер, функциялар арқылы математикалық қаты- настармен алмастьфьшатын абстрактылық математикалық қүры- лым ретінде қарастьфылады.
Осылайша, егер оқу мәтіні абстракцияльщтың жоғары дөрежесіне ие болса (ал бүл, мысалы үшін, жоғары оқу орны оқулықтарына, ғылыми-техникалық өдебиет пен журналдар үпгін төн болып келеді), онда метажоспар-техниканы қолдану қиын әрі орынды бола қой- майды. “Электр сүзгілері” тақырыбы бойынша оқу материалының метажоспарын қүру принципін қарастырайық.
Игерудің басты дидактикалық объекті — электр сүзгілері — мәндік талдаудың барысында бекітіледі. Бүл тараушаның қүрылы- мы бастапқыда анықтама арқылы “электр сүзгілері” жаңа базистік (тектік) үғымының енгізілуімен сипатталады.
Тараушада электр сүзіісі қызметгігің принципгігің неіізі көрсеііледі. Онан ары электр сүзгілергігің нақты типтері, сонан соң техникалық сипатгамалары, бүрыштьщ жиіліктергігің диапазоны, сүзггігің схемасы, қолдану аймағы және т.б. кдрастырылады.
Метажоспар элементтерінің көмегімен төрт бағана қүрьшады: “Электр сүзгілерінің типтері”, “Бүрыштық жиіліктердің диапазо- ны”, “Схема”, “қолдану” (57-кесте).
Электр сүзгілергігің қарастьфьшатын сипатгамалардағы типтергігің жаңа үғымдарын белгілеу үшін тікбүрыштар қолданьшады. Сипат- тамалардың мазмүнын ашатын, түсіндіретін және нақтылайтын негізгі ақпарат сопақшалар түрінде беріледі. Осылайша үйымдас- тырьшған метажоспардың элементтерінен қүралған схема қарасты- рылатын оқу материалының мазмүнындағы “ақпараттық саңылау- ларды” аңғаруға және олардың мүмкін болар салдарларының ал- дын алуға мүмкіндік береді. Мысалы, қоршалаушы электр сүзгісі электрлік схемамен бейнеленбеген; жоғарғы жиілікті сүзгінің прак- тикалық қолданысының нақты аймағы көрсетілмеген. Нақты оқу ахуалында оқушылар осы себептерге байланысты сүрақтар қоя алады, ал оқытушы оларға жауап беруге дайын болуы тиіс.
Оқытушы оқу мөтінінің метажоспар-техникасын конструк- Циялап болғаннан кейін оқушылардың назарын жаңа өдістемелік
мүмкіндіктерге аударады: 1) оқу материалының қүрылымы мен логикасын анықтауға; 2) оқу материалын жүйелеу мен табуля- циялауға; 3) оқу материалының мазмүнындағы ақпараттық “саңылаулар” мен баяндаудағы әлсіз түстарды анықтауға; 4) метажоспардың (оқытушының, студенттің, оқушының) тіреу конспекті ретінде, тақта эскизі ретінде қызмет етуіне.
Автор публикации
