Оқушылардың өндірістік оқуының сапасын тестілеу

28 января, 2018 17:35

 

Өндірістік-оқу жұмыстарының орындалу сапасы мен оқушы- лардың еңбек өнімділігінің диагностикасы. Өндірістік-оқу сапа- сы ұғымы еңбектің дайын өнімін сипаттайтын барлың көрсет- кіштер комплексін қамтиды. Мысалы, слесарлық жөне слесар- лық-жинақтау жұмыстары үшін бұлар: өлшемдердің дөлдігі, өңдеудің сапасы, соғуға рұқсат алу, люфтілер, күрделі бүйьщ бөлшектерінің орналасуы, жүмыстағы механизмдердің сенімділігі жөне т.б.

Еңбектің өнімділігі өнімді өндіруге жұмсалатын уақыт өлше- мімен сипатталады.

Өдетте, өндірістік оқудың сапасын анықтаудың басты “қүралы” — еңбек өнімділігі мен өндірістік-оқу сапасының бірыңғай тестері болып табылады. Тексерудің басты объектілеріне: дайындалған бөлшектерді немесе өндіріс бүйымдарын, атқарылған жүмыс- тарды, станоктың немесе машинаның жөнге келтірілген бөлшектерін, жөндеуден өткен қүрал-жабдықтарды және т.б. жатқызуға болады. Тесте сонымен қатар жүмысты аяқтап бітіруге жүмсалатын уақыт та көрсетіледі. Қажет болған жағдайларда бөлшектің немесе бүйымның жүмыс чертежі, орындалған жүмы- стың үлгісі, кинематикалық схема, тетіктерді жинаудың, жөндеудің, тексерудің схемалары жөне т.б тапсырмаға қосым- ша ретінде беріледі.

Жүмыс чертежі немесе жүмыстың сапасына қойылатын тех- никалық талаптар орындалған жүмыс сапасының эталоны бола алады. Ол талаптар төмендегідей болып келеді: қажетті сандық мөліметтер (көлеміне берілетін рүқсат, саңылау, ортақ білік, соққылау, сылақтың тегістігі, жазықтықтық және т.б.), бүйым- дардың үлгілері, іске қосуға дайындалған қүрал-жабдықтар жүмысының параметрлері, СНиП-ның талаптары, алынған өнімнің сипаттамасы, жүмыс орнын, агрегатты, жабдықтарды жөне т.б күтуге байланысты берілетін нүсқаулар жөне т.б.

Тестілеудің қорытындылары бойынша атқарылған жұмыс жөнінде де өзіндік қорытындылар жасалады: “жарамды — жа- рамсыз”; “сай келеді — сай келмейді”, “уақыт нормасы орын- далды — орындалмады”. Сонымен қатар “кемшілікті түзетуге болады”; “кемшілікті түзетуге болмайды” деген сияқты қоры- тындылар да беріледі. Мүндай жағдайларда орын алған кемшіліктерді жойғаннан кейін жүмыс қайтадан тексеріліп, бағаланады.

ЕҢБЕКТІҢ САПАСЫ МЕН ӨНІМДІЛІГІНЕ АРНАЛҒАН
ТЕСТІҢ МЫСАЛЫ.

МАМАНДЫҚ — жөндеуші-слесарь.

ТЕСТІЛЕУ ОБЪЕКТІСІ — көлденең-фрезерлік станоктын шпиндельдік бөлшегін түзету.

ЖҮМСАЛАТЫН УАҚЫТ

ЖҮМЫСТЫҢ САПАСЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ЭТАЛОНДЫҚ ТАЛАПТАР:

Шпиндельдің осьтік соққысы — 0,02 мм.

Шпиндель дөңбегінің соққысы — 0,02 мм.

 

 

 

			Өрекет деңгейлері Оқушылардың өрекеттерінің сипаты Өндірістік оқыту кезеңдері І-репродуктивті, дербес емес Өрекет шебердің тікелей бақылауы жөне жетекшілігінің қол астында сондай-ақ оның инструкциялық нұсқаулары мен жазбаша инст- рукциялау құжаттарын — инструкциялық карта- ларды, оқу алгоритмдерін, өндірістік инструкци- яларды типтік ерекшеліктерді жөне т.б. ұсыну- дың негізінде орындалады. Кешенді сипаттағы күрделі емес жұмыстарды атқару төсілдерін, еңбек төсілдері мен өдістерін бастапқы игеру ІІ-репродуктивті, дербес Өрекет жады бойынша қайта өндірілетін типтік алгоритмдер негізінде (кезеңдердің, элемент- тердің, шаралардың) реттілігінің жұмыстың атқарылуының технологиялық сабақтастығы. Күрделілігі орташа деңгейдегі кешендік сипаттағы жүмыстар- дың орындалуы: жаңа инструменттерді, приборларды, жабдықтарды қолданумен жабдықталған жағдайға жұмыс- тың өдістерімен төсілдерін игеру; жаңа технологияларды игеру ИІ-продуктивті, дербес Өрекет дербес қүрылған алгоритмдер негізінде орындалады. Оқушылар тосын жағдайлар мен ахуалдарда өз бетімен шешім қабылдайды. Оқушыларды біліктілік деңгейін атрттыруға аттестациялау — көсібі бойынша көсіби ІУ-дербес шығарма- шыл Өрекет процесінде игерілген білімдер мен дағды- лар шығармашылықпен қолданылады. Оқушылар дербес, өз бастамалары бойынша ойланады, жетілдіреді, еңбектің құралдары, жабдықтары мен төсілдері саласында айырықша шешімдерді ұсынады жөне практикада іске асырады. шеберлігінің қалыптасқандығын тексеру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Шпиндельдің тарамдалған соққысы:

а)  дөңбектігі — 0,01 мм.

б)  дөңбектен 300 мм қашықтықта — 0,02 мм

Өндірістік-оқу қызметіндегі көсіптік білімдердің диагности-

касы тұтастай алғанда теориялық оқудың диагностикасына үқсас болып келеді.

Оқушылардың өндірістік-оқу жүмыстарын орындау тәсілдері мен өдістерін игеру диагностикасы. Жүмыстың өдістері мен төсілдерін игеруді диагностикалауға арналған тестер жүйесінің негізі — теориялық оқудың нөтижелерін тестілеу кезіндегі си- яқты дөрежелік өдіс болып табылады. Бүл әдісті жүзеге асыру барысында оқушылардың қызметін бағалауға байланысты ту- ындаған мақсаттың, өндірістік оқу мазмүнының, оны үйымда- стыра білудің, одан қалды оның басты кезеңдерінің өзіндік ерекшеліктері басты назарда болады. Бүл ерекшеліктің мән- мағынасы өндірістік оқу процесінде тек қана сандық өсу, игерілген жүмыс төжірибесін жинақтау (төсілдер, операциялар, қызметтер, жүмысты орындаудың түрлері мен тәсілдері) ғана емес, сонымен қатар оқушы қабілеттерінің сапалық сипаттама- лар өрісінің кеңеюімен, өндіріс дағдыларының, төжірибені, шеберлікті, мамандықты одан өрі қалыптастырумен тығыз бай- ланысты болып келеді.

Өндірістік оқудың өрбір кезеңдеріне тән қызмет дөрежелерін игерудің сипаттамалары 18-кестеде көрсетілген.

Тестілеудің мақсаты мен өндірістік оқу кезеңіне байланыс- ты оқушылардың өндірістік-оқу жүмыстарын орындаудың өдістері мен төсілдерін қалай игергендерін тексеруге арналған тестер мынандай түрлерге бөлінеді:

А. Еңбек тәсілдері мен өдістерінің орындалу сапасын тексе- руге арналған тестер.

Б. Комплекстік сипаттағы жүмыстардың, өндірістік функ- циялардың (қызметтердің), қүрал-жабдықтармен жүмыс істеудін рационалдылығын тексеруге арналған тест-процестер.

Еңбек төсілдері мен операцияларының орындалу сапасын тексеруге арналған тестер, әдетте, қабілеттілікті игерудің бірінші дөрежесіне сай жасалады. Өйткені мүндай кездерде өндірістік оқу шеберінің кіріспе түріндегі жөне күнделікті беріліп отыра- тын нүсқаулар түріндегі кеңестері немесе қажет болған жағ- дайларда нүсқау карталарын пайдалану арқылы оқушыларға дер кезінде көмек көрсетіліп отырады. Оқудың ең соңғы кезеңдерінде, яғни оқушылардың бүрыннан игерген білімдері мен төжірибелерінің негізінде жаңа технология мен техниканы игеру барысында екінші дөреженің тестері қолданыс табады.

Түрлі тәсілдер мен операцияларды игерудің сапасын тексе- руге арналған тестердің басты эталоны — операцияларды оқып- білудің мәнділігін көрсететін жөне олардың орындалу саласына арналған сандық параметрлерді, басқа да талаптарды, ережелерді өз ретімен тиімді пайдалану арқылы өндірістік өдістерді қол- данудың рационалды төсілдерін суреттеу болып есептелінеді. Қажет болған жағдайларда бақылаудағы төсілдер мен операци- ялардың, жүмыстың орындалуына байланысты қолданыс таба- тын ережелерді көрсететін суреттер, эскиздер, фотосуреттер, лсүмыстың орындалу схемалары жөне т.б. эталон ретінде қол- даныс табады.

Операцияны орындалу сапасын тексеруге арналған типтік тестің мысалын төменде келтіріп отырмыз.

БІРІНШІ ДӘРЕЖЕНІҢ ТЕСТІ:

ЖҮМЫСТЫҢ ТҮРІ — слесарьлық.

ТЕСТІЛЕУДІҢ ОБЪЕКТІСІ (тапсырма) — Ішкі оймаларды кесіп жасау.

ТЕСТІ ОРЫНДАУ ШАРТТАРЫ :

1. Кесілген оймалардың диаметрі М6 — М12 (бекітетін).
2. Стерженьдегі (өзектегі) кесілген ойманың үзындығы — 25-35 мм.
3. Жабдықтау: үстағыштарымен бірге плашкалар (винттің бүрандасын шығаратын аспап); бақылау бүрандалары; N1 кетікті жалпақ егеу; машинаның майы.
4. Бүрандасы М6 кесілген бөлшектердің саны — 3; М10-М12 бүрандасы — 2.

ҚАЖЕТТІ ҚҮЖАТТАР:

Бөлшектердің жүмыс сызбалары.

Нүсқау картасы.

Операцияны дүрыс орындап шығудың ЭТАЛОНЫ:

1. Бүранданы кесер алдында стерженнің (өзектің) диаметрінің сәйкес келуін тексеру қажет (болттың, бүранданың жөне т.б.).
2. Егер кесуге арналған қүрал жүз (фаска) болмаса оны жасау қажет.
3. Плашкаларды кескен кезде оның жазық жағының стерженнің (өзектің) осіне тік келуі керек.
4. Бүранданы жасау кезінде плашкаларды машинаның май- ымен дүрыстап майлау қажет.
5. Бүранданы жасау процесі кезінде металл жоңқалары плашканың кері айналысы арқылы жонылады.
6. Кесілген стерженнің (өзектің) қажетті көлемін сақтау керек — 1,5 — 2,0.
7. Кескеннен кейін бүранданы тексеру керек:

~ сыртқы тексеріс — үзілген жіптердің болмауы жөне т.б.

~ калибр арқылы (немесе бақылау бүрандасы арқылы) — салынатын бүранда “қолдан бастап” бүралуы керек; бүранда- иьщ ауытқуына жол берілмеу керек.

Сонымен, қорытындылай келгенде айтарымыз, өндірістік °Қудың сапасын диагностикалауды тестер арқылы үйымдасты- РУДЫң төмендегідей жолдары бар:

~ оқу бағдарламасын талдау, тестілеудің мазмүны мен мақ- ^Сатын айқындау (яғни, тестілеу қандай мақсатты көздейді);

~ алға қойған мақсатқа сай келетін тестілерді (тестер жүйесін) ^ТаҢдап алу жөне оларды жасау.

• тестілеу процесіне материалдық-техникалық дайындық жасау (тестіге қатысатын оқушылардың жағдайлары бірдей болуы керек).
• эксперттік қазылар алқасының құрамын анықтау (егер тестілеуді тек қана өндірістік оқудың шебері жүргізбейтін бол- са), оқушыларды бақылауға байланысты қазылар алқасы мүшелерінің атқаратын рөлдері мен міндеттерін белгілеу); қазы- ларды тест эталондарымен қамтамасыз ету.
• тестіге қатысатын оқушыларды анықтау және оларға тап- сырмалар беру.
• тексерушінің оқушылардың тест тапсырмаларын дүрыс орындауларын қатаң бақылауға алуы; мөнді операциялардың орындалуын тіркеп отыру және тапсырмаларды дүрыс орында- удың эталондарына сәйкес оқушылар қызметінің сапасын эксперттік бағалау; орындалған тапсырмалардың сапасын тал- дау; өнімді жасауға жүмсалатын уақытты есептеп шығару; тестердің орындалу бағасын айқындау.