31 января, 2018 17:40
Оқу өдістерінің жалпы сипаттамасында әдістердің өр тобы (классификацияның негізінде қабылданған) мен әрбір өдістің өз басы оқу процесінде белгілі бір функцияны (қызметті) жүзеге асырып отыратындығы жөне онсыз оқу процесі барысында ту- ындаған проблемаларды ойдағыдай шешудің мүмкін еместігі жоғарыда атап көрсетілген. Шындығында да, оқу процесінін кез келген көрінісінде бірнеше әдістер бір-бірімен өзара үндестік тауып отырады және үстаздар мен оқушылардың қарым-қаты- настарын жан-жақты қарастыруга мүмкіндік береді. Олай бол- са, оқу процесіндегі оқу әдістерінің атқаратын қызметі мен алатын орнын қарастыруға байланысты қалыптасқан мүндай төсіл — ол өдістерді таңдау мәселесін шешудің ең басты шарт- тарының бірі болып саналады.
Оқу әдістерін таңдай білудің тиімді өдістерінің қатарына оларды өзара тиімді үйлестіре білудің өлшемдерін комплексті түрғыдан есепке алу екендігі дау тудырмау керек сияқты. ОкУ әдістерінің білім берудің дидактикалык принциптеріне сай келуі — мүндай өлшемдердің бірі болып саналады.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Бүл талапты жүзеге асыру — оқу өдістерін таңдау ісін сол принциптердің өздерінің туындауына себепкер болатын оқу процесін тиімді жасай білудің негізгі заңдылықтарымен сәйкестікке өкеліп соғады.
Біздің назарымыздағы келесі өлшем (критерий) — оқу өдістерінің оқушыларды тәрбиелеу мен оларға білім берудің мақсаттары мен міндеттеріне сай келушілігі болып табылады. Бұл өлшем оқу өдістері мүмкіндіктерінің әртүрлі больщ келетіндігін ескере отырып, берілген міндеттерді шешуде қол- данылатын өдістерді бағалау ісін салыстырмалы жолмен жүзеге асыруды көздейді. 19-кестеде түрлі оқу өдістерінің салыстыр- малы мүкіндіктері толық көрсетілген.
Кестеде көрсетілген оқу өдістерінің өрқайсысының атқара- тын ерекше рөлімен қатар олардың мүмкіндіктерінің шектеулі де болатындығын сезіне білу — үстаздарды оқу процесінде олар- дың рөлін бір жақты бағалаудан жөне ол әдістерді таңдау мен қолдана білудегі еліктеушілік пен трафереттік пиғылдардан сақтандырады.
Оқу әдістерін таңдай білудің үшінші өлшемі — олардың оқудың өзіндік ерекшеліктеріне сай болып келуі. Өйткені бір оқу өдісінің мазмүны индуктивтік төсіл жолымен анағүрлым дүрыс ашылатын болса, қалғандары — дедуктивтік жолмен ашылуы мүмкін. Сөйтіп, бір жағдайда белгілі бір өдістің қол- данылуы нөтиже беретін болса, ал басқа бір жағдайда ол өдістің қолданылуына жол берілмеуі де ғажап емес. Бүдан туындай тын ой: нақты жағдайлардың мазмүнын ашып көрсету үшін түрлі әдістердің өзіндік мүмкіндіктерін арнайы бағалай да білу керек.
Оқу әдістерін таңдаудың келесі бір өлшемі — оның оқу процесінің таңдап алынған формаларына сай болып келуі, өйткені жүмыстың жалпы топтық, бригадалық және жекеше формала- ры оқудың өртүрлі өдістерін қажетсініп отырады.
Оқу әдістерін таңдауды оқу танымы логикасымен өзара үндестіре білудің де маңызы зор болып келеді.
Логикалық қорытындылау процесіне үғымдарды негіздеу, оларды бір жүйеге келтіру, пәнаралық байланыстарды орнату, іс-өркеттердің алгоритмін айқындау сияқты толып жатқан оқушы- лар әрекеттерінің төсілдері сай келеді. Оқытушы (шебер) оқушы- лардың дөл осындай ойлау процестерін өңгімелер өткізу, түрлі есептер мен тапсырмаларды шешу барысындағы оқушылардьпі өзіндік жүмыстары, технологиялық процестерді жобалауда жаттығулар орындау жөне т.б. арқылы басқарады.
Алынған білім мен тәжірибенің нақтылығына практикалыК жүмыстар, зертханалық-практикалық жүмыстар барысында төжірибелер өткізу, өмірлік және өндірістік жағдайлар мен қүбылыстарға теориялық талдау жасау, бір қүбылысқа байла- нысты қалыптасқан түрлі көзқарастарды өзара салыстыру арк- ылы көз жеткізуге болады.
Алайда оқу өдістерінің белгілі бір танымдық функциялардЫ атқару фактісі қызметтің белгілі бір төсілі бір жақты таным- дЫК сәттермен ғана байланыста болады деген ұгымды тудырма- са керек.
Ең соңында айтарымыз, ұстаздың оқу әдістерін таңдауы оның сол өдістерді қолдана білу мүмкіндіктерімен өзара үйлесім- ділік таба білуі және ол білім жағынан да, төрбие жағынан да ясоғары нәтиже алуға өз басының үстаздық шеберлігінің де әсері болатындығын сезіне білуі де қажет.
Ерекше атап өтетін бір жайт — оқу әдістерін таңдаудағы ясоғарыда аталып өткен өлшемдердің барлығының да өзара тығыз байланыстылығы жөне сан-салалығы. Бүлардың бар бол- ғаны біреуінің болмауы оқу өдістерін таңдау ісіне айтарлықтай нүқсан келтіреді. Бүл жағдай, өрине, көсіптік білім беруді ясетілдірудің жаңа жолдарын іздестірумен қатар, бүрыннан қалыптасқан педагогикалық мүраларды замана талабына сай қайтадан жаңғыртуды да талап етеді.
Автор публикации
