2 марта, 2018 18:09
Тіл мен ойлаудың ара қатысы. Ойлаудың сөйлесім әрекетіне әсері Ойлаудың тсшымдық және қатысымдық қызметтері. Ойлаудың сана мен тілге қатысы. Тіл мен ойлау жөнінде гапымдар Б.В.Беляев, В.А.Артемов. Н.И.Жинкнннің гылыми түжырымдары. Тіл мен ойлаудың лингвистика гылымында алатын орны.
Лекцнн максаты: Тіл мен ойлаудың ара катысын, олардың танымдык. катысымдык кызметтері жайлы түсінік калыптастыру
Лекннн мәтіні (қыскаша):
Тіл мен ойлаудың ара катысы жөніндегі мәселелер — көптеген галымдарды ойландырып келе жаткан мәселе.
Б.В.Беляев барлык адамдардың ойлау жүйесі бірдей, тек ойлау мазмұны гана эр халыкта эр түрлі дей келе, тілді окытудан бұрын, осы тілде ойлауға үйрету керек дегенді айтады.
В.А.Артемов ойлау мен тілдің айырмашылығы сөздердің семантикалык шенберінін бір-бірімен сәйкессіздігінен, олардың мағыналарының түрліше кабылдануынан деп санайды. Ол адамдардың әр түрлі тілде сөйлеуі сөздердін түрліше аталуынан деген тұжырымға келеді.
Бұл автор ойлаумен болмыстагы заттар мен күбылыстар аркылы байланысты болады, өйткені адам осы кұбылыстарды кездестіргендіктен, оларды белгілі бір сөздермен атауга тиіс деп есептейді. Оның пікірінше, эр ұлт, Зр халык заттарды, табигат кұбылыстарын эр түрлі сөзбен атайды, сондыктан тіл де эр түрлі болады.
Н.И.Жинкин ойлауды сөз аркылы бейнеленеді дей келе, екінші бір бетен тілді ұйренгенде ойлау ешкандай ана тіліне де, ұлттык тіліне де катысты емес, ол эр адамның өз жеке басына байланысты ерекше тілде дамиды деп түсіндіреді. Н.И.Жинкиннің пікірінше, шет тілін үйрету үшін сөйлеуге үйрету керек, ең бастысы ойлау емес, сөйлеу.
Адам өзінің ана тілінде сөйлегенде, көп киналып, ойланып жатпайды. Өйткені оның бойында кішкентай кезінен бастап калыптаскан сөйлеу дагдысы бар, сол сөйлеу жүйесінің кұралдары-сөз бен сөйлемді-дайын единнца, дайын материал ретінде пайдаланады. Ана тілінде сөйлеу үшін де, әрине, ойлау мен пайымдау керек, өйткені обьективтік шындык, ягни табигат кұбылыстары туралы ұғым сөз аркылы, пайымдау сөйлем аркылы тілмен жеткізіледі. Ойлау тіл аркылы жарыкка шыгады. Сөйтіп тілдегі единицалар аркылы екінші біреуге түсіндіріледі.
Шет тілін окытуга байланысты ойлаудың алатын орнын Е.И.Пассов баскаша түсіндіреді. Белгілі бір тілді окытудан бұрын дұрыс ойлауды менгеруге тура келеді. Өйткені екінші бөтен тілді үйрену барысында сөйлеуден бұрын ең алдымен іштей сөйлеу әрекеті пайда болады.
Іштей сөйлеу дегеніміз адамның баска, бөтен тілде сөйлер алдында миындагы айтар ойын кұрастыруы. Ол айтар сөйлемін ойда жииактап, іштей кұрастырып алып, сонан кейін оны бір ғана сөзбен немесе дауыс ыргагымен кейде тіркеспен жеткізуі мүмкін.
Е.И. Пассовтың пікірінше, ойлау екі кызмет аткарады: танымдык жэне катысымдык. Танымдык үдеріс ретінде ойлаудың колданатын кұралы -тіл. Сол сиякты сөйлеуде де, баска тілге үйренуде де өзінің катысымдык кызметін аткарады. Демек, ойлау тілмен де, сөйлеумен де тыгыз байланысты.
Тіл мен ойлаудың лингвистика гылымында алатын орны мен өзара катысын эр ғалым өзінше корытады. Тіл -табиғатпен тыгыз байланыста жаратылған ерекше кұбылыс. Ол өзіндік ерекшеліктері мен зандылыктары тұргысынан табиғат пен когамнын калыптасуына, дамуына эсер етеді.
Автор публикации
