16 февраля, 2018 20:03
Өндірістік оқытудың сабақтарын педагогикалық талдаудың, үйымдастырудың, мазмүны мен өдістемесінің жалпы төсілдері теориялық оқытудың сабақтарын бақылауға үқсас. Сонымен бірге өндірістік оқыту сабақтарын бақылаудың үйымдастыру- шылық түрғыдан алғанда, өзіндік ерекшеліктері бар, өйткені өндірістік оқытудың сабақтарын өткізудің үзақтығы, өдетте толық жүмыс күніне 6-7 сағатқа созылады жөне сондықтан да жетекшінің сабақтың басынан аяғына дейін қатысуы практикалық түрғыда мүмкін емес, әрі қажетті де емес.
Мектеп ішіндегі жөне инспекторлық бақылау практикасын- да оқу шеберханаларында өндірістік оқыту сабақтарын жалпы талдаудың мынадай нүсқасы анағүрлым көп қолданылады: тексеруші (талдаушы) кіріспе нүсқау беруді (инструктажды) өткізу барысына толығымен қатысады, оқушылардың жаттығу процесіне, яғни олардың “жүмысқа ену” процесіне 1-1,5 сағат, кейінірек сабақтың басталуынан 3-3,5 сағат өткеннен кейін (оқушылар жүмысының қалыпты ырғағы барысында) 30-40 минут жөне қорытынды инструктаж өткізу барысына қатысады. Бүл шебер мен оқушылардың өрекетін мүқият талдауға, қажетті түйіндер жасауға мүмкіндік береді.
- кесте
| Сабақ өткізу барысына төн кемшіліктер | Кемшіліктердің себептері | |||||
| «
‘д .-н к « 0) 0) сс •§ § Ю «■ |
§“8 Й О | *Е
*В Э V .2 § к К 2 >* £ |
2
См 2 , ес аГ щ о 3 N 03 |
о*
0) ъ* с 0) ю ф о сС X о 03 РЭ |
||
| 1 | Сабақты ұйымдастыру: рационалды емес құрылым; сабақ элементтерінің уақыты дұрыс анықталмаған (астын сыз) | |||||
| 2 | Оқушыларды белсендірудің өдістері мен өдістемелік төсілдері | |||||
| 3 | Оқушылардың білімін бақылау: өткі- зілмейді; фронталды формалар қол- данылмайды; формалды өткізіледі (астын сыз) | |||||
| 4 | Материалды үйрену барысындағы оқушылардың өзіндік жүмысы: өткізілмейді; тиімсіз өткізіледі (астын сыз) | |||||
| 5 | Білімді бекіту бойынша өзіндік жұмыс: өткізілмейді; тиімсіз өткізіледі (астын сыз) | |||||
| 6 | Көрнекі құралдар: қолданылмайды; педагогикалық тұрғыда дүрыс өткізілмейді (астын сыз) | |||||
| 7 | Оқытудың техникалық құралдары: қолданылмайды; педагогикалық тұр- ғыда дүрыс өткізілмейді (астын сыз) | |||||
| 8 | Пөнаралық байланыс іске асырылмайды | |||||
| 9 | Ғылым мен техниканың соңғы жетістіктері көрініс таппайды | |||||
| 10 | Оқу материалының төрбиелеуші мүм- кіндіктерін пайдалану: пайдаланыл- майды; жеткіліксіз пайдаланылады (астын сыз) | |||||
| 11 | Сабақ материалын бекіту: өткізілмей- ді; формалды сипатта болады (а.с.) | |||||
| 12 | Үй тапсырмасы: берілмейді; нұсқау- сыз формалды беріледі; оқушылар- дың шығармашылық жүмысына төн элементтері болмайды (астын сыз) | |||||
| 13 | Оқытушының педагогикалық техни- касы: сөйлеу техникасын өлсіз мең- герген; педагогикалық такттың бұзылуы; жұмысында қалыптасқан дағды жоқ (астын сыз) | |||||
| 14 | Сабақтың өзге де кемшіліктері | |||||
Өндірістік оқыту сабақтарын талдауды шамамен төмендегі жалпы кесте бойынша өткізген жөн: сабақ өткізудің жағдайла- ры мен шарттары; кіріспе инструктаж өткізудің мазмұны, ұйым- дастырылуы мен өдістемесі; оқушылардың жаттығуларының (өзіндік жұмыстарының) мазмұны, шебердің оқушыларға ағым- дық нүсқау беруінің өдістемесі мен үйымдастырылуы; қоры- тындылаушы нұсқау берудің өткізілуі; сабақтың үйымдастыры- луы мен оқушылардың төртібі. Бұл кесте оқу орнының оқу шеберханаларында өндірістік оқыту сабақтарын талдау бары- сында, сондай-ақ өндірістік практика мен өндіріс жағдайында оқытылу кезеңіндегі сабақтар өткізу барысында қолданылады.
Өндірістік оқыту сабағын талдаудың бұл жалпы кестесі төмендегіше анағұрлым толық қарастырыла алады.
Сабақ өткізудің шарттары мен жағдайлары: оқушылардың жұмыс орнын ұйымдастырылуы, мазмұны мен қызмет көрсетілімі, олардың санитарлық-гигиеналық жағдайы; бағдарламаның та- лаптарына сәйкес оқушыларды жүмыспен, құралдармен жөне жабдықтармен қамтамасыз ету;
Оқушылардың керек-жарағының (наряд) болуы, олардың оқу жөне өндірістік құжаттамамен қамтамасыз етілуі.
Кіріспе инструктаж өткізудің мазмұны ұйымдастырылуы және әдістемесі: сабақтың мақсатын айқындау; оқушыларға кіріспе нұсқау беру материалдарын шебердің немесе көсіпорын қызметкерлерінің сұрыптауының негізделуі; еңбек өдістері мен процестерін көрсету мен түсіндірудің өдістемесі; көрнекі құрал- дарды, техникалық және оқытудың өзге құралдарын оқу-тех- никалық құжаттамаларды пайдаланудың өдістемесі; төрбиелеуші міндеттерді шешудің тәсілдері; еңбектің озық тәсілдерін, тех- ника мен технологияның қазіргі жетістіктерін көрсету; оқушы- лардың қызығушылықтары мен танымдық белсенділіктерін дамытудың төсілдері; кіріспе нұсқау беру материалын бекітудің ұйымдастырылуы мен өдістемесі; нұсқау берудің қисындылығы (логикасы) қарапайымдылығы, техникалық сауаттылығы; кіріспе нұсқау беру материалдарын окушылардың игеру деңгейі.
Оқушылардың жаттығуының (өзіндік жүмысының) мазмұ- ны, шебердің оқушыларға ағымдық нұсқау беруінің әдістемесі мен ұйымдастырылуы:
Оқу-өндірістік жүмысты таңдаудың дүрыстығы, қойылған мақсаттардың дүрыстығы мен шебердің жұмыс орнын аралауы- ның жоспарлылығы, окушыларға дер кезінде көмек беру; ағым- дық нұсқау берудің өдістерінің рационалдылығы; оқу-өндірістік тапсырмаларды орындау барысындағы оқушылардың дербестілік деңгейі, олардың қолданған жұмыс өдістері мен төсілдерінің дұрыстығы; жұмыс процесінде оқушылар бастан кешкен қиын- шылықтардың сипатын айқындау; оқушылардың тапсырмалар нормаларын орындауы мен жүмыстың сапасы, еңбек қауіпсіздігі ережелерін сақтау; дайын өнімдерді қабылдауды қадағалаудың төртібі; оқушыларға өндірістік оқыту шеберлерінің, квалифи- кациялық жұмысшылардың өдістемелік көмек көрсетуі.
Өндірістік оқыту сабағын талдау барысында негізгі назарды шебердің оқушылармен ағымдық жұмысының өдістері мен өдістемелік төсілдеріне аудару қажет. Олардың нақты мазмұны оқу-өндірістік жұмыстың мазмұнына, жаттығулардың түрлері мен мақсатына, топтың дайындығына, шебердің тәжірибелілігіне бағынышты болып келеді. Сонымен қатар, оқушылардың өзіндік жұмыстары мен жаттығулары процесінде шеңбердің үйретушілік өрекетін бағалай отырып, басшылыққа алынуы тиіс ағымдық нұсқау беруді тиімді жүргізудің жалпы ережелерін бөліп қара- стыру керек. Бұл ережелер мыналар:
- оқушылар өрекетінің мақсатын дөл айқындау: не үшін жасау керек, нақты неге жету қажет; оқушылардың мақсатты сезінуіне қол жеткізу;
- бүкіл топтың жұмысын нысанда үстай отырып, әрбір оқушының жұмысына сіңу;
- оқушылардың өз еңбегін талдай білу қабілеттері мен ұмтылысын үнемі дамыту, оларды өзін-өзі бақылауға жұмыс- тың берілген шарттарынан ауытқушылылығы мен қателіктерін өз бетімен анықтауға деген бейімділіктерін ояту;
- жіберілген қателіктерді түзету үшін оқушыларға дайын нұсқауларды бермеу; оқушыларды оны өздері түсінуіне, сезінуіне және оны жою мен алдын алудың төсілдерін табуына қол жеткізу;
- егер қажет болмаса, оқушылардың жұмысына араласпау;
- қателіктердің орнықтырылуына жол бермей, оқушыларды қиыншылықтарды игеруге жетелей отырып, оларға дер кезінде көмек көрсету;
- еңбек төсілдерін қайталап көрсету мен түсіндіру арқылы оқушыларға үнемі көмек көрсету; үздік оқушыларды үлгерімі төмендерге бекітуді практикаға енгізу;
- еңбектің жүмыс орнының, қауіпсіздіктің үйымдастырылу ережелерін оқушылардың орындауындағы талаптарда принци- пиалдылық пен қаталдық таныту.
Оқу процесі — бүл оқушылар мен өндірістік оқыту шеберінің өрекеті. Сондықтан сабақтың жетістігі туралы, оның мақсаты- ның орындалуы туралы тек шебердің оқытушы қызметін тал- дау негізінде ғана емес, ең бастысы оқушылардың оқу іс- өрекетінің барысы мен нөтижелерін талдау негізінде пікір айту керек.
Сабақтағы оқушылардың өрекеті олардың жүмысын тікелей бақылау арқылы, атқарылатын жөне атқарылған оқу-өндірістік жүмыстарын тексеру жолымен, сондай-ақ оқушылармен жүмыс орнында жөне сабақтан кейін өңгімелесу жолымен талданады.
Қорытындылаушы нүсқау беруді жүргізу. Сабақтың бүл бөлімін талдау барысында қорытындылаушы нүсқау берудің негізгі мақсатын ескеру қажет: жетістіктер мен кемшіліктерді талдау негізінде оқушыларға кемшіліктерді болдырмау мен жетістіктерді орнықтыру үшін не істеу керектігін, олардың
нені үйренгенін, көсіпті меңгеруге қаншалықты алға басқанын көрсету қажет.
Өндірістік оқыту сабағын бақылаудың нөтижелерін қоры- тындылау түтастай алғанда, теориялық оқыту сабағын педаго- гикалық талдауға үқсас сипатта іске асады.
Өндірістік оқыту сабақтарын өткізу барысында әдетті кемшіліктер мен олардың себептерін талдау картасының үлгілі формасы 36-кестеде келтірілген.
- кесте
| Сабақ өткізу барысына төн кемшіліктер | Кемшіліктердің | себептері | ||||
| X
’Й -н к =а О) Щ <=? |
3 аЗ
ю 2 Ң Ф •іН Сн ю 5 |
‘Й
;В Э X * § 2 * 8 > £ |
3
X 3 3 X я о Я К « <я |
а
ф ь в ф ю ф ф сб «■ Ф 03 Й |
||
| 1 | Оқу-өндірістік жұмыстардың объекті- лері оқу бағдарламасына сай емес | |||||
| КІРІСПЕ ИНСТРУКТАЖ (НҮСҚАУШЫЛЫҚ) | ||||||
| 2 | Рационалды емес қүрылым | |||||
| 3 | Инструктаж материалының өндірістік оқытудың алдыңғы сабақтарының жөне арнаулы пөндерінің материал- дарымен байланысы жоқ | |||||
| 4 | Арнаулы пөндер материалының қайталануы | |||||
| 5 | Төсілдерді көрсету: өткізілмейді; өдіс- темелік түрғыда дұрыс өткізілмейді; мазмұны бойынша дұрыс өткізілмейді (астын сыз) | |||||
| 6 | Оқу-өндірістік жүмыстарды атқару- дың технологиялық процесін түсінді- ру: өткізілмейді; өдістемелік түрғыда дұрыс өткізілмейді; мазмұны бойын- ша дүрыс өткізілмейді (астын сыз) | |||||
| 7 | Оқу-технологиялық жөне инструкция- лық құжаттама: қолданылмайды; өдістемелік түрғыда дүрыс қолданыл- майды (астын сыз) | |||||
| 8 | Көрнекі құралдар: қолданылмайды; өдістемелік түрғыда дүрыс қолданылмайды (астын сыз) | |||||
| 9 | Техникалық қүралдар: қолданыл- майды; өдістемелік тұрғыда дұрыс қолданылмайды (астын сыз) | |||||
| 10 | Кіріспе инструктаж материалын бекі- ту: өткізілмейді; ауызша сауал жолымен өткізіледі (астын сыз) | |||||
жалгасы
| Сабақ өткізу барысына тән кемшіліктер | Кемшіліктердін | себептері | ||||
| м
Ф ЬС м « ф ф ’§ .5 ң ю |
$ 1 ю 2
..•5 Ф Ч Ф ю 5 |
ч
Э х « § к к 2 > 2 |
Я
№ 3 ^ ес X И о 3 * « сз |
О*
Ф Е Ф Ю Ф Ф С0 аг о 03 Й |
||
| АҒЫМДЫҚ ИНСТРУКТАЖ (НҮСҚАУШЫЛЫҚ) | ||||||
| 11 | Оқушылар жаттығуының айқын жүйесі жоқ | |||||
| 12 | Шебердің оқушыларға ағымдық инструкция жүргізуін үйымдастыру- дың айқын жүйесі жоқ | |||||
| 13 | Оқушыларды дербестік пен техникалық ойлауының өдістемелік төсілдері қолданылмайды | |||||
| 14 | Оқушылардың еңбек төсілдерін дұрыс атңармауына көңіл бөлінбейді | |||||
| 15 | Оңушылардың оқу-техникалың жөне инструкциялық құжаттаманы қолдан- бағанына көңіл аударылмайды | |||||
| 16 | Оқушылардың жұмыс орнын ұйым- дастыруын бұзғанына көңіл аударылмайды | |||||
| 17 | Оқушылардың қауіпсіздік ережелерін бүзғанына көңіл аұдарылмайды | |||||
| 18 | Оқу-өндірістік жұмыстарды атқару- дың операциялық бақылауы жүргізілмейді | |||||
| ҚОРЫТЫНДЫ ИНСТРУКТАЖ (НҮСҚАУШЫЛЫҚ) | ||||||
| 19 | Өткізілмейді, формалды өткізіледі (астын сыз) | |||||
| 20 | Сабақтың өзге де кемшіліктері | |||||
Автор публикации
