17 февраля, 2018 17:38
Теориялық оқытудың мазмүнының қүрылымы өндірістік оқытудың мазмүнынан айрықшаланады. Көсіптік-техникалык мектептердегі оқытылатын техникалық пәндер сөйкес ғылым- дардың негізін қүрайды. Техникалың ғылымның негіздерінің пәні техникалың практиканың объектілері болып табылады. Электротехникада бүл қорытылған қүрылғыларды білдіреді: электр тізбектері, әр түрлі электротехникалық қүрылғылар, электр энергетикалық жүйелер жөне т.б.
Қарастырылатын қорытылған техникалық объект физика- лық процесті, техникалық қүрылғылардың функционалдық қолданысы мен конструкциялық өлшемдерін бейнелейтін үғым- дармен сипатталады.
Осылайша, оқу пәнінде қарастырылатын кез келген техни- калық объекті үш топты қүрайтын үғымдардың жүйесі түрінде келтіруге болады:
- қүрылғының қолданысын анықтайтын үғымдар;
- жүйенің, қүрылғының әрекетінің физикалық принципін сипаттайтын үғымдар:
- қарастырылатын объекттің конструкциясын сипаттайтын үғымдар.
Электр тізбегін немесе техникалық приборды қарастыра отырып, біз міндетті түрде берілген қүрылғының конструкция- лық сипаттамасына жөне берілген қүрылғының қызмет етуінің негізіне жататын физикалық процестерді зерттейміз, оның фун- кционалды қолданысын көрсетеміз.
Осы айтылғандардың негізінде өндірістік жөне теориялық оқытудың мазмүнының ерекшеліктері туралы түжырым жа- сауға болады. Бірінші жағдайда, яғни өндірістік оқытуда маз- мүнның қалыптасуына нақты өндіріс жүмысшысының еңбек әрекетінің қүрылымы ықпал етеді. Ал екінші жағдайда, яғни теориялық оқытуға техникалық білімнің қүрылымы, яғни элек- тротехникалық практика объектілерінің қызмет етуінің теори- ясын сипаттайтын үғымдардың логикалық өзара байланысы ықпал етеді.
Үғымдардың негізгі сипаттамалары мыналар: үғымдардың мазмүны, көлемі, өзара байланыстары мен қатынастары.
Оқушылардың үғымды қалай игергенін объективті бағалау үшін оқытушының бүл сипаттамаларды білуі тиіс.
Үғымның мазмүны (анықтамасы) дегеніміз — берілген үғым- ның көмегімен санада бейнеленетін заттардың немесе қүбылы- стардың сыныптарыныц мөндік қасиеттерінің (қырларының) жиынтығы.
Үғымның көлемі берілген үғымның қамтитын объектілерінің мөлшерін білдіреді. Қоршаған нақтылықтың барлық заттармен қүбылыстары бір-бірімен байланысты және өзара шартты. Зат- тар мен қүбылыстар арасындағы бүл объективті байланыстар- дың адам санасында бейнеленуі үғымдар арасындагы байланы- стар мен қатынастар арқылы жүзеге асады.
Өзара байланысты үғымдардың жүйесі заңда, яғни үғым- дардың арасындағы байланыстар мен мөлшерлік сипаттамалар- ды анықтайтын қорытудың жоғарғы деңгейіндегі үғымдарда түжырымдалады. Өз кезегінде, заңдардың жиынтығы техника- лық білімнің дербес теорияларын қүрайды. Мысалы, электр тізбектерінің теориясы үш заңға негізделеді: Ом заңы, Кирх- гофтың бірінші заңы (ережесі), Кирхгофтың екінші заңы (ережесі).
Теориядан салдарлар, яғни сөйкес заңдарды практикалық қолданудың жеке жағдайлары туындайды.
Айтылғандарды түйіндей отырып, теориялық білімнің қүры- лымын төмендегі схемамен бере аламыз (51-кесте):
Айғақтар
Техникалық——- ►Үғымдар — ► Заңдар —- ► Теориялар —
Салдарлар объектілер ^—————————————————
- кесте. Теориялық білімнің қүрылымы
Технологиялық оқу пәндерінің ерекшеліктерін қарастырайық. Ғылым ретіндегі арнайы технология болмайды. Бүл оқу пөні бірнеше техникалық ғылымдардың мазмүнын бір оқу пәніне біріктіру негізінде қүрылған. Арнайы технологияның мазмүны- ның қүрылымын зерттеу негізінде мынадай түжырымдар жа- салды:
- оқу материалының 50% дейін ғылымның теориясы қүрайды;
- 35% дейін өрекет немесе технология қүрайды;
- 5% дейін шикізат пен материалдардың қасиеттері;
- оқу материалының 10%-ға дейіні өндірістің үйымдас- тырылуы мен экономикасы туралы мәліметті береді /24/.
Арнаулы технологияның мазмүнының интегративті сипаты- на қарамастан жөне мазмүны бойынша өндірістік оқытумен тікелей жақындығына қарамастан өндірістік өрекеттің логика- сы мен теориялық пөндердің үғымдарының даму логикасы ара- сындағы айырмашылықты игеру мүмкін емес /17/.
Осылайша, біз техникалық пөндер мен өндірістік оқытудың мазмүнының ерекшеліктері техникалық білім мен жүмысшы- лардың еңбек өрекетінің қүрылымдарын қүрудың методология- лық принциптеріне байланысты деген түйінге тоқталамыз.
Автор публикации
