15 января, 2018 14:59
Опарт (ағыл. орагі, оріісаі агі — көзбен көру өнері) — XX ғасырдың 40-60-жылдары Еуропа және Америка елдеріндегі кескіндеме және графика өнерінде болған ағым (абстракция өнерінің неоавангардтық түрі). Оп-арт өнері неше түрлі көзге көрінетін әсерлер, көріну елестері болып келеді, оларды жазықтық бетінде түрлі-түсті бояу
лардың, заттардың біресе алыстап, біресе жақындауы, абстракциялық ортаның қозғалыс әдістерімен жасайды
| . Құрал ретінде әдейі жасалған жарық берушілер, көру шынылары жинағы, айналар, т.б. қолданылады. Оп-арт тәжірибесі атракциондарда, жарықты жарнамада қол- данылып, қолөнер мен көркем құрастыру өнерінің да- муына ықпал етті. Оп-арт тәжірибесі, сонымен қатар, қалалық орталықтарды жарықтандыруда қолданыла- ды. |
| Орта ғасыр эстетикасы — У-ХІУ ғасырларда Батыс Еуропада дамыған эстетика. Екі кезеңін атап көрсетуге болады: орта ғасырдың басы (У-Х ғғ.) жөне аяғы (ХІ-ХІУ ғғ.). Негізгі бағыттары — философиялық-діни және өнер- тану. Орта ғасыр эстетикасының негізін салушы — Ав- густин. Ол тұжырымдаған көптеген эстетикалық ойлар бүкіл орта ғасыр өміршеңдігін жоймады. Орта ғасыр эс- тетикасында Кассилодор, Исидор Севильский ежелгі за- мандағы әсемдік туралы түсінікті енгізді. Каролинг за- манындағы (УІІІ-Х ғғ.) орта ғасыр эстетикасында ежелгі және христиан эстетикасы идеяларының ықпалы бай- қалады. Ежелгі замандағы өнер туралы түсініктерге, оның рухани және тәжірибелі қызметтеріне адамның өміріндегі діннің орны және қызметін анықтау мәселесі кірді. Суретші жаратушы мен адам арасындағы өкіл бо- |
| лып табылды. Көркемөнердегі діннің мазмұнына көп көңіл бөлінді, олар негізгі үш қызметімен анықталды: 1) «Сауатсыздарға арналған кітап»; 2) тарихи оқиғалар- ды мәңгілеу; 3) шіркеудің ішкі құрылысын әсемдеу. Сәулеттің сұлулығы оның сәулеттік-конструкциялық шешімдерімен емес, шіркеуді әсемдеумен анықталды.
Орта және уақыт — өнер саласы, оның көмегімен эсте- тика тарихында өнер бірнеше бөлімдерге бөлінген. Ор- таға қозғалыс байқалмайтын сәулет, мүсін, кескіндеме, графика сынды өнер салалары кірсе, ал музыка, панто- мима, балет, драма, т.б. сөз өнері уақытты өнерлерге жа- тады. Осылай бөлінуінің белгілі негіздері болғанымен, қазіргі кезеңдегі эстетика және өнерде бұл тұжырым- дар қайта қаралуда. Адамның ортадағы бейнелерді қабылдауы өр кезде уақытпен орындалады, ол үзілмелі. Суретші бұл қабылдауды жеңілдетеді, оны өз шығарма- сында сондай уақыттық шекарада көрсетеді. Эйзен- штейн тұжырымы бойынша, кескіндеме шығармалары қабылдау кезінде өзара қосылатын бөлек бөлшектерден тұрады, бұл жағдай оларды монтажбен теңеуге мәжбүрлейді. Дәстүрлі эстетиканың орта және уақыт туралы тұжырымдары олардың сөз өнерінде кең қолда- нылуына байланысты. Бахтиннің еңбектеріндегі хроно- топа жайлы түсініктер (грек. сһгопоз — уақыт, Іогоз — |
| орын) әр түрлі әдеби мәтіндерді, әсіресе, тарихи алма- сып отыратын роман түрлерін бөлу мен жазуда ңолда- нылған. Ағылшын драматургінің ойынша, ол көптеген пьесаларда фабуланың хронологиялық төртібін сақтамау- мен көрсетілген (уақыт шегінің жылжуы және бір ке- зеңнен бір кезеңге өтіп отыруы). Ал көркемөнердегі орта мәселесіне келсек, ол тиянақты зерттелген. Адам миы- ның ерекшелігі — ол орта және уақыт қабылдаудың көп түрлі мүмкіншіліктерін көрсетеді. Бүл эстетикалық мақсатта орындалады.
Ортаның эстетикалық қүралуы — адамның табиғатқа тигізетін әсерінің жиынтығы және өзі қүрастырған құрал-заттық орта, қоғамның мәдени даму сатысын анықтауыш және халықтың эстетикалық идеалдары- ның көрсеткіші. Ортаның эстетикалық құралуының өнердегі тарихи даму кезеңдері бар. Көркем бейнелі түлғада халық тұрмысының этникалық, географиялың ерекшеліктері, олардың тәжірибедегі жетістіктері, ңоғамдағы әлеуметтік және кластық қатынастарын білдіреді. Ортаның эстетикалық құралуы уақытпен бірге өзгереді, онда адамдардың өмір талабына сәйкес мәде- ниет дәстүрлері және әрқашан жаңа бейнелер ізденісі орын алады. Адамдардың арнайы жасалған ортаға көңілдері толып, оны өз маңсаттарының орындалуы үшін қолдануы мүмкін, сонымен қатар ортаның талап- тарымен келіспей, өзгертуге ұмтылуы мүмкін. Ортаның эстетикалық қүралуының тез өзгеруі өмір талабына, жаңа құралдарды меңгеруге, өндіріс технологиясына, т.б. байланысты және адамдардың эстетикалық санасы- на әсерін тигізеді. Қазіргі кезеңде ортаның эстетикалық құралуында көркем бейненің маңыздылығы күшейіп келеді, бұл дизайн, көркем өндірісте, адамдарды эсте- тикалық тәрбиелеу сипатындағы бағдарламаларда анық- талады. Осыған орай тек стильдердің өзгеру механизмін ғана емес, сондай-ақ қоғамдық-экологиялық маңызды талаптарды да ескеру қажет. |
| Ою-өрнек, орнамент (лат. огпатепіит — әсемдеу, сәндеу) — әр түрлі заттарды (үй іші мүліктері, тоқыма бұйымдар, еңбек ңұралдары, қару-жарақ), сәулет ғима- раттарын әшекейлеуге арналған, жүйелі ырғақпен қай- таланып отыратын, әрі үйлесімділікке құрылған өрнек- нақыштар. Қазақстан аумағында ою-өрнектің ең қара- пайым үлгілері Андронов дәуірінен жеткен көз әшекей- лерінен байқалады. Мұндай әшекейлер «жал», нүкте, ирек тәріздес болып келеді. Үлттық ою-өрнектің өзіне тән белгілерінің жүйелері көбіне қазақ халқының қалыптасуымен, әрі республиканың қазіргі аумағын ме-кендеген Азияның басқа да халықтары мәдениетімен тығыз байл аныста д амыд ы. Бұл ортағасырлық Оюшы — өрнек, бедер жасаушы шебер. |
| сұлама |
| шытырхМан |
Автор публикации
