29 января, 2018 19:08
факКөсіби білім берудің жаңа парадигмасының жүйелік басты Т°РЫ, ол — білім алатын адамның жеке түлғасы болып
табылады. Ал сол түлғалық қасиеттер қандай жағдайларға негізделген?
- Білім берудің принципиальды жаңа мақсаты — жеке түлга- ны жан-жақты дамыту мақсаты жарияланды.
- Жүмысшылардың еңбегінің мазмүны айтарлықтай өзгерістерге үшырады. Өндірістік технология саласында интег- рациялық қүбылыстардың күшеюі “мамандық” үғымының өзгеруіне өкеліп соқты. Бүл үгымға ендігі жерде білімділік, төжірибе жөне қабілеттіліктен басқа жеке адамның басқа да толып жатқан қасиеттері енгізілді, сөйтіп ол “мамандық жол- дары” деген атауға ие болды.
- Еңбек рыногының қүбылмалылығы, мамандықтарға де- ген сүраныстар мен қажеттіліктердің өзгеріп түруы көсіптік миграция, көсіби болжам жасау ісін одан әрі қиындата түседі жөне жүмысшылар мен мамандардың функцияларының ауқым- ды бесаспаптылығын қажет етеді. Мүндай жағдайда көсіби жағынан жан-жақты дайындыгы бар адамдар гана бөсекеге төтеп бере алады.
Жеке түлғаға бағытталған көсіби білім берудің басты теори- ялық қағидалары төмендегідей болып келеді:
- білім алу жолындағы жеке түлғаның дамуы басты мақсат ретінде қарастырылады, ал бүл жағдай көсіптік білім беру процесінің барлық сатыларындағы оқу субъектісінің алатын ор- нын өзгертеді. Бүл қағида субъективтік белсенділікті қажет етеді: білім жолына түсуші адам өз білімін өзі шыңдайды, ал мүндай кезде білім алудың нәтижелері мен төрбиенің арасын- дағы айырмашылық жойылып кетеді; олардың айырмашылық- тары оқудың нақты технологиялары деңгейінде ғана байқалады;
- оқушының жеке қасиеттерін дамытуға бағыт-бағдар алу білім берудің мемлекеттік стандарттарындағы жөне еңбектің көсіптік-оқу түрлерінде өзін-өзі дамыту, өзіндік белсенділік. білім дөрежесін өз бетімен жетілдіру сияқты жеке түлғаның өз басына қойылатын талаптарда көрініс тапқан нормативтік та- лаптардың білім алу нөтижелеріне байланысты қатынастарын өзгерістерге үшыратады. Нөтижесінде білім берудің даралык компоненті күшейе түседі жөне мүндай жағдайда стандартқа қойылатын талаптарды сақтаудың маңыздылығы да артады;
- кәсіби білім беру процесін ойдағыдай үйымдастырудын басты кепілі оқытушының өзіндік шығармашылық деңгейінін жоғары болуы болып табылады; авторлық педагогикалық тех- нологиялар мүндай жағдайда нормаға айналады; білім беру жүйесі оқытушылар мен оқушылардың кооперативтік қызметтерін үйымдастыруларына тамаша мүмкіншіліктер туғызады; бұл арада “жеке түлғаға бағытталған білім беру процесінің барлык субъектілерінің жан-жақты дамуына қолайлы жағдайлар туғы- зып отырады” деген қағиданың маңыздылығы арта түседі.
Жеке түлғаға бағдар алған білім жүйесінің мақсаттарын ойдағьвдай жүзеге асыру барысында көңіл аударарлық жөйттердін ясиі кездесіп отыратындығын да естен шығармауымыз керек. Мысалы, жеке адамды жан-жақты қалыптастыруға бағытталғ- ан педагогикалық шаралар кей жағдайларда оқушылар тара- пынан қарсы әрекеттер тудыруы да ғажап емес. Өйткені жеке тұлғаға бағытталған білім беру жеке тұлғаның бойында адамгершілік және т.б. басқа да қасиеттерді қалыптастырумен тікелей шұғылданбайды, ал бар болғаны олардың көрініс табу- ына қолайлы жағдайлар ғана туғыза алады.
Жеке тұлғаға бағытталған білім беру жүйесі төмендегі прин- циптерге негізделеді:
- жеке тұлғаның приоритеті, оқушының субъективтік төжірибенің белсенді өкілі ретіндегі өзіндік қүндылығы мойын- далады;
і — оқушы бастапқы кезден-ақ танымның субъектісіне айна- лады;
- көсіби білім беруді жобалаған кезде өрбір оқушының субъективтік тәжірибесін ескеріп отыру керек;
| — оқушының жеке тұлға ретіндегі дамуы тек қана олардың норматавтік қызметті игеру жолымен ғана емес, сонымен қатар субъективтік төжірибені өзіндік дамудың басты көзіне айнал- дыру мен үнемі кемелденіп отыру арқылы да жүзеге асады.
Сонымен жеке тұлғаға бағытталған білім беруді субъектінің білім бүлағынан сусындауы ретінде қарастыруға да болады екен. Өйткені ол оқушының жеке төжірибесіне, оның өзін-өзі дамы- тудағы, өзін-өзі айқындаудағы және т.б. қажеттіліктеріне баса назар аударып отырады.
Демек, жеке тұлғаға бағытталған білім берудің мөн-мағына- сын былайша сипаттауға болады:
- көсіби білім берудің барлық субъектілерінің (қатысушы- ларының): оқушылардың, шеберлердің, оқытушылардың, басқ- ару персоналының жан-жақты дамуларына қолайлы жағдайлар туғызу;
- көсіптік білім беру процесі субъектілерінің өлеуметтік көсіби дамуында ынталандыру шараларының тиімділігін артты- ру. Жеке түлғалардың маңызды көсіби қасиеттерін дамытуға ерекше көңіл бөлу;
- көсіби білім беру процесіне жеке тұлғаны қалыптастыру- Дың қазіргі заманғы педагогикалық және психологиялық техно- логияларын енгізу. Білім беру субъектілерін әлеуметтік жағы- нан қорғау жөне оларға эмоционалдық комфорт тудыру. Оқушы- лардың өзіндік табыстарға жетулеріне жағдайлар туғызу;
Р — білім берудің барлық субъектілерінің дамуының Монинторингін қамтамасыз ету, яғни жеке адамды дамыту нроцесінде кері байланыстар жүйесіне кіретін тұрақты жөне Нседел диагностиканы жүзеге асыру;
- — оқушының көсіби мүмкіндіктерінің өрісін кеңейтуге және °ның жан-жақты дамуына бағытталған варианттық білім беруді Дамыту;
- интегративтік, көп функционалдық өндірістік-оқу щебеп ханаларын, зертханаларды, бюроларды үйымдастыруды көздейтід кеңістіктік-оқу ортасын қүру;
- жеке түлғаның өлеуметтік және көсіби жағынан өзің-Өз^ айқындай білуімен қатар болашақ маманның маңызды кәсібц мінездемесін коррекциялау.
Автор публикации
