9 февраля, 2018 19:50
Қазіргі басқарушылық ойлауды қалыптастыру басқарудың объектісіне демократиялық ықпал етудің тәсілдері мен идеяла- рын игерумен, кәсіби білім беруді басқарудағы қалыптасқан теориялық концепциялар мен практикалық тәжірибені қайта пайымдаумен байланысты. БКМБ жетекшілерінің басқарушы- лық ойлауы кәсіптік білім беру дамуының объективті заңды- лықтарын, қазіргі уақыттағы жагдайларда қалыптасқан басқа- рушылық еңбектің тәсілдері мен ерекшеліктерін пайымдауды білдіреді.
Демократиялық басқарудың принциптері мен әдістері баста- уыш кәсіптік білім беру мекемесінің мақсаттарын сондай-ақ оқушылар мен қызметкерлердің мүдделері мен мүқтаждықта- рын жүзеге асыруға тікелей багытталған жетекшілердің қазіргі басқарушылық ойлауының логикасын анықтайды.
Қазіргі басқарушылық ойлау өлемдік тәжірибені, батыстық менеджмент доктриналарын пайдалануды теріске шыгара ал- майды. Лицей мен училище жетекшілерінің эрудициясын бай- ыту менеджмент теориясы мен практикасында танымалдыққа ие болган және өзінің көзқарастары мен идеялары оның даму- ына зор ықпал еткен индустриалды басқару мектебінің идеяла- рының арқасында жүзеге аса алады.
БКМБ жетекшілерінің басқарушылық ойлауы тар немесе кең болуы мүмкін. Оның кеңдігі білім беру мекемесінің міндет- терін шешумен байланысты ахуалдар мен айгақтарды, жагдай- лардың барлық алуан түрлігін көз алдында үстай алатын жетекшінің қабілетін білдіреді.
Жетекші қызметкерлердің басқарушылық ойлауының даму- ына басқару жүйесінде қалыптасқан жүйе едәуір ықпал етеді. Бюрократиялық басқару жағдайында өдетте өрбір адамның жүріс- түрысын қатаң реттеушілік бекітіледі, көптеген нормативтер мен формалды процедуралар, міндетті түрдегі сатылық (иерар- хия) пен субординация енгізіледі. Мүндай шарттар бастама (инициатива) мен кәсіпкерлікті қысып тастайды.
Озық төжірибені қорыту мен талдаудың, зерттеулердің нәтижелері бойынша, басқарушылық ойлауды сипаттайтын БКМБ жетекшісінің мынадай қасиеттерін атап көрсетуге болады:
- басқарушылық қызметте педагогикалық жөне экономика- лық бағыттарды үйлестіру;
- қызметкерлер мен оқушыларға тиімді ықпал етудің тәсілдерін, бағыныштыларымен жүмыстың төсілдерін игеру;
- әлеуметтік-экономикалық жағдайлар талап ететін жаңғыртуларға, өзгерістер мен жаңашылдықтарға деген жа- ғымды қатынас;
- білім беру мекемесі педагогиканың, психология мен техниканың ең жаңа жетістіктерін пайдалана отырып, оның педагогикалық мақсаттар мен міндеттерді табысты шешуіне қамқор болу;
- анық жөне мотивациялық тапсырмалар бере білу;
- қызметкерлер мен оқушыларды марапаттау, мотивация- ланған сын;
- дағдарыстық ахуалдарда жүріс-түрыстың біртүтас бағы- тын сақтау;
- үжымда қабылданған қағидалар мен дөстүрлерді сақтау;
- білім беру мекемесі үшін, оның жекелеген қызметкерлері мен оқушылар үшін төуекелге бас тігуге дайындық;
- мөселелердің дер кезінде шешілуі;
- жеке бастың төртіптілігі;
- оқушыларға, қызметкерлерге, сондай-ақ барлық айнала- дағыларға деген гуманды қатынас, соған мүқтаж адамдардың барлығына көмек пен қолдау көрсетуге үмтылыс.
Басқарушылық қызмет тиімділігінің маңызды факторы ішкі және сыртқы ақпарат болып табылады. Училище ішіндегі ақпа- раттың сапасының негізгі өлшемдері қатарына хабарлардың шүғыл (оперативті) жөне уақытылы болуы, олардың толық- тығы мен объективтілігі, жүйелілігі жөне училище (лицей) қызметінің барлық қырларын қамтуы жатады.
Сыртқы ақпарат басқару түрғысынан алғанда өзектілігіне, училище (лицей) жетекшілігінің пайдалану мүмкіндігіне, жет- кіліктілігіне айқындылығына, хабардың түсу жиілігі мен көлемі- нің рационалдылығына қарай бағаланады.
Училище (лицей) басқармасының ақпараттық қызмет көрсетуді үйымдастыруды жетілдіруі бірқатар нақты шараларды іске асы- рудың арқасында мүмкін болады. Олардың бастыларына төмендегілер жатады:
- аса маңызды мөселелер бойынша жүмыс жағдайы туралы директор күнделікті жөне апта сайын толық ақпарат алатын- дай шүғыл ақпарат жүйесін үйымдастыру; БКМБ істің жағ- дайы жөне туындаған мәселелер мен жаңа міндеттер туралы қызметкерлер мен оқушыларды жүйелі түрде ақпараттандыру;
- ақпаратты қабылдау мен беру орталықтарының жүмысын реттеу жөне үйлестіру (кеңсе, кітапханалар, ҒТА бюросы, пе- дагогикалық кабинет, оқу орны бойынша кезекші, диспетчерлік бекет);
- кірген хабарларды бастапқы талдаудан өткізу, оларды сүзу (фильтрация);
- ақпараттық материалды қабылдау, тіркеу, бақылау, сақ- тау жөне беру барысында озық техника мен технологияны, ең алдымен ЭЕМ қолдану;
- директордың басқарушы аппаратымен жұмысын рацио- налды үйымдастыру;
- оқу орындары мен басқару органдары арасында айналым- да болатын қүжаттардың санын қысқарту мақсатында білім беру органдарында училище (лицей) мекенжайында шығатын қүжаттамаларды дайындау мен жөнелтудің процестері мен ка- налдарын орталықтандыру.
БКМБ басқаруды өзінің басқару функцияларына сөйкес бірнеше бөліктерге бөлінетін операцялық процесс ретінде қара- стырыла алады: жүмысты жоспарлау, үйымдастыру, үйлестіру, реттеу, есепке алу, бақылау жөне талдау.
Осының негізінде басқаруды үлгілеуді (модельдеуді) жүзеге асыруға болады.
БКМБ басқару циклін үлгілеудің алгоритмі мыналарды қүра- мына енгізеді:
- БКМБ қызметі мен жағдайларын, оның басқару қүрылы- мын талдау.
- БКМБ жетекші кызметкерлерінің қызметінің мазмүны мен функционалдық міндеттерін талдау.
- Басқару циклі үшін төн басқарушылық еңбектің түрлерін сүрыптау, жүмыстардың тізімін жасау.
- Жүмыс түрлерінің атқарудың өзара байланысы мен раци- оналды жүйелілігін бекіту.
- Жүмыстың орындалу нөтижесін білдіретін өрбір оқиғаны сандардың натуралды қатарының нөмірлерімен таңбалау (коди- рование).
- Жүмыстың өрбір түрінің орындалу уақытын сараптама- лық бағалау.
- Сараптамалық бағалау барысында алынған мөліметтерді қорытынды л ау.
- БКМБ басқарудың тораптық үлгісін қүрастыру.
- Соңғы нөтижеге өсер ететін және жетекшілердің ерекше на- зары мен қадағалауын талап ететін негізгі жүмыстарды анықтау.
- ЭЕМ үшін кіріс мөліметтерін дайындау.
- ЭЕМ мөліметтерді өңдеу, шығыс мөліметтері бар машино- граммаларды алу.
- ЭЕМ алынған машинограмманың негізінде басқарушы- лық циклге бөлінген уақыттың шеңберіндегі сыншыл жолды табу. Сыншыл жол бағытында жүмыстардың орындалу бары- сын болжау.
Автор публикации
