11 февраля, 2018 19:46
БКБМ басқаруды демократияландыру білім беру мекемелерінің үжымының, оның жиналысының, оның сайланбалы органдары- ның рөлін жоғарылатумен, БКБМ мақсаттарын, оларға жету қүралдарын анықтауға үжым мүшелерін қатыстырумен байла- нысты болып табылады. Ол басқарудың коллегиалды (кеңестік) жөне қоғамдық органдарының қызмет етуін білдіреді. Бүл прин- цип көсіби лицей немесе училищенің қызметін басқару субъектілерінің өзара өрекет процестерін реттеудің негізгі фор- масы ретінде келісім орын алган кезде әлеуметтік қатынастар- ды жетілдіруді білдіреді. Демократизм әрбір түлғаның еркін өзін-өзі бекітуі мен өзін-өзі көрсетуін, оқушылар мен педагог- тер арқасындағы тең қүқықты қатынастың қамтамасыз етілуімен сипатталады.
Басқаруды демократияландыру кәсіптік училищенің жетекші қызметкерлерінің үжым алдындағы сайланбалылығы мен есеп беруін, демократиялық пікірталас пен шешім қабылдаудың коллегиалды формалары мен әдістерін қолдану аясын онан ары дамыту мен кеңейтуді аңғартады.
Қызметтің үйымдастырушылық-экономикалық деңгейін ар- ттыру оқу орнының барлық буындарын демократияландыру мен ішкі шаруашылық есепке көшуге негізделеді. Мүндағы басты идеяларға мыналар жатады: білім беру мекемелерін бас- Қаруға мемлекеттік және қоғамдық үйымдардың арасындагы консенсус негізінде қатыстыру, вертикал бойынша компетент- тіліктің деңгейі мен аясын шектеу, тапсырысты нормативті Қаржыландыру, тапсырушы-кәсіпорындарымен келісімді баға Негізінде есептеу, оқу орнының қызметкерлері мен бөлімшелерді ^ірістің бір бөлігін иемденуге қатыстыру.
Бастауыш көсіби білім беру жағдайларына қатысты демок- Ратияландыру оқушының индивидуалдық мүмкіндігі мен түлға- ЛьіҚ жоспарларына қарай көсіби жөне жалпы білім беру талап- тарының төменгі деңгейінен жоғарысына немесе керісіңще жоғарысынан төменіне, бір мамандықтан екіншісіне, бір оқу орнынан келесісіне өтудің мүмкіндіктерін қамтамасыз ететің жағдайларды қалыптастыруды білдіреді. Осыған орай көсіпті анағүрлым тез игеретіндей қабілет көрсеткендердің де, оқу бағдарламаларының талаптарын игере алмайтындардың да өндірістік еңбекке жедел кірісуінің мүмкіндіктерін қамтамасьіз ету үшін жағдайлар қажет.
БКМБ директоры үжымның әрбір мүшесінің бастамалары мен шығармашылық белсендігін ашу үшін қажетті жағдайлар қалыптастырады. Әрине, педагогтардың барлығы бірдей тәжірибеге, бейімділікке, практикалық дағдыға ие емес. Сон- дықтан бір педагогикалық қызметкердің тәжірибесі мен білгірлігін келесісінің энергиясымен және энтузиазмымен жымдастыруды қамтамасыз ету аса маңызды. Педагогикалық үжымдағы күштерді ыңғайлы орналастыру жалпы жүмысты ақылды үйымдасты- руға, білім беру мекемесінің барлық қызметкерлерінің көсіби түрғыда өсуін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
БКМБ өзін-өзі басқаруының бастапқы кезеңінде БКМБ Кеңесі мен қоғамдық үйымдардың өзара қатынастары туралы мөселе маңызды мөнге ие болады. Бүл ең алдымен Кеңес пен кәсіподақ комитеттері арасындағы функцияларды бөлумен байланысты туындайды. Екі параллельді орган түрінде көріне отырып, олар бірін-бірі жиі қайталайды. Осыған байланысты үжымның неме- се училищенің бүкіл үжымы мүны жақсы үғынатындай етіп, бүл органдардың өрқайсысының рөлін дөл анықтап алу қажет.
БКМБ Кеңесі — бүл мекеменің жетекшісінің, бүкіл үжымды білдіретін меншіктік қатынастарының субъектінің органы екендігін ескеру қажет. Ол жетекшілерді сайлайды жөне олар- дың есебін тыңдайды, өндірістік жөне өлеуметтік мөселелерді шешеді. Көсіподақтар — бүл меншіктік қатынастардың субъектілері болып табылмайтын қоғамдық үйымдар; олардың басты міндеті еңбекшілердің мүдделерін қорғаумен, өлеуметтік мәселелерді шешуге белсенді түрде атсалысумен байланысты- рылады. Әлеуметтік мөселелерге келгенде кәсіподақтар мен өзін- өзі басқарудың функциялары түйіседі. Олардың бүл бағыттағы қосарланған қызметі үжымның үстанымын әлсіретпейді, керісінше күшейте түседі.
Басқаруды қайта қүру БКМБ қызмет ететін бақылау жүйесін де қатыссыз қалдырмайды. Училище ішіндегі бақылауды Де‘ мократияландыру оның педагогтарға өдістемелік көмек көрсету сияқты мақсатын алдыңғы орынға шығаруды білдіреді. Қадаға- лаудың мақсаты ешқашанда өдістемелерде, сабақтар меД дәрістерде бірыңғайлықты қамтамасыз ету болмауы керек, мүнДаі1 жағдай барлық оқушыларды оқытудың біртекті деңгейіне әкеліП соғады. Бақылауды демократияландырудың мөні оның өрбіР педагог пен оқушыларды өдістемелерді технологияларды ШЬІ‘ ғармашылық түрғыда дамыту, оқушыларды барынша дамьітУ үхпін олардың бейімділіктерін, мүдделерін, мүмкіндіктерін ескерудің негізінде оңтайлы нәтижелермен қамтамасыз етуге багытталғандығын білдіреді. Осыған байланысты бақылауға тек ясетекшілер ғана емес, училищенің педагогикалық қызмет- қерлерінің кең ауқымы шақырылады, үжымдық қадағалаудың өр алуан формалары қолданылады.
Педагогикалық демократия БКМБ үжымының кез келген мүшесінің пікірін қүрметтеу атмосферасын, шешім қабылдау- дағы кеңесушілікті, қатынастардың гуманизмін, жалпы жүмы- ста педагогтардың, ата-аналардың, оқушылардың жүмылдыры- луын қамтамасыз етуге негізделген.
Басқарудың әміршіл-бүйрықшыл әдістерінің теріске шыға- рылып, өлеуметтік өмірде инженерлік-педагогикалық үжым- ның мүшелерінің белсенділігінің артуы БКМБ жетекшісінің алдына жетекшіліктің қазіргі жағдайларға сай дағдылары мен әдістерін табу қажеттілігін тартады.
Басқарушылық функцияларды училищенің үжымы мен оның сайланбалы органдарына беру — бүл қандай да бір жекелеген шара емес, мейлінше күрделі нөрсе жөне ғылыми-әдістемелік қамтамасыздықты талап ететін процесс. Ол өз бойына мына- ларды енгізеді:
1’ — үжым мүшелерін басқару қызметіне тарту мақсатында басқарушы өкілеттіліктерді төменге рационалды жіберу;
- БКМБ жетекші қызметкерлерінің жүмысын үжымның бақылауы мен бағалауы практикасын енгізу, басшылардың үжым алдындағы есеп беруін бекіту;
й — ұжымда пікірлердің, сыншылдықтың және өзіндік сын- ның еркін алмасуы үшін жағдайларды қалыптастыру;
- БКМБ кеңесінің, кеңесуші жетекшіліктің органдарының, әдістемелік кеңестің, жетекшілік кеңесінің, ата-аналар коми- тетінің, оқушылардың өзін-өзі басқару органдарының белсенді жүмысын қамтамасыз ету, олардың арасындағы өзара қатынас жүйесін анықтау;
- БКМБ өкімшілігінің, қоғамдық үйымдардың және оқушылардың өзін-өзі басқару органының одақтастығы негізінде бірлескен жүмысын ұйымдастыру;
- оқушылардың өзін-өзі басқару органдарының рөлін күшей- ТУ. Оның функцияларын дөл анықтау, бүл функцияларды педа- гогикалық органдардың, өкімшіліктің функцияларынан ажыра- ту. барлық бүл органдардың келісімді өрекетін үйлестіру.
Болашақ квалификацияландырылған жүмысшылар мен ма- мандарды көсіби оқытудағы негізгі үрдістер қатарына жалпы адамзаттық қүндылықтардың басымдылығын бекітудің жолы Ретіндегі, адам бойындағы адамгершілікті дамытудың идеясы Ретіңдегі гуманитарландыру жатқызылады.
Бастауыш көсіптік білім беруді гуманитарландырудың қажетті ^лгышарты төмендегідей міндеттер жүзеге асырылуы тиіс гуманистік бағдардағы білім беру жүйесін негіздеу мен қалып- тастыру болып табылады:
- оқу-төрбие процесінің тұлғалық бағдарлылығын күшейту;
- тұлғааралық қарым-қатынасты күшейту, педагог пен оқушылар қатынасының субъект-субъектілік кестесіне басым- дылық беру;
- оқыту мен оқу-төрбиелік процестің мазмұнын оқушылар- дың жас ерекшеліктерімен сөйкестендіру.
Гуманитарландыру мен онымен тығыз байланыстағы түлға- аралық қатынастардың анықталуы келесі идеяларды іске асьі- руға негізделеді: әлеуметтік жөне тұлғалық мүдделердің теңдігі принципінің сақталуы, оқытуды оқушылардың тұлғалық қасиеттерін барынша ескеру негізінде үйымдастыру, оқу орны қызметінің барлық деңгейлеріндегі қатынастардың келісімдік регламентациясы, өндірістік бөлімшелердің де, қызметкерлердің де қызметін бағалаудың өлшемі ретінде олардың жұмысының соңғы нөтижесін таңдау.
Білім берудің әлеуметтік бағыттылығын жоғарылату мен гуманизмді іске асырудың басты құралы пайдаланылған құрал- дардың, тәсілдер мен ұйымдастырушылық формаларының алу- ан түрлілігі мен икемділігі болып табылады. Бұл бастауыш кәсіптік білім беру жүйесінің ашықтығын білдіреді, ал бұл өз кезегінде, оның оқытудың жаңа ұйымдастырушылық формала- рын, құралдары мен өдістерін пайдаланудың, оқыту мен төрбиелеудің жаңашыл тәсілдерін органикалық енгізудің, мазм- үнды жаңартудың алдын алатын жаңа идеяларын қабылдауға деген оның қабілеттілігінен көрінеді. Ашық жүйе өзінің ішіндегі де, оның қызмет етуінің сыртқы жағдайларындағы да процес- терге дер кезінде және дұрыс жауап беруге қабілетті.
Білім берудің маңызды қырларының әлеуметтік бағдарлы- лығын арттыру төмендегі идеяларды практикаға енгізудің есебінен жүзеге аса алады: тапсырушымен индивидуалды келісімнің негізінде мамандарды мақсатты даярлауды іске асыру, педаго- гикалық жүмыста оқушылардың дамуын болжауды қолдану және соның негізінде басқару жүйесін маманның дайындык сапасымен енгізу, экономикалық-математикалық үлгілеу негізінде игерілетін ресурстарды рационалды пайдалану.
Оқушылардың, педагогтардың, өндірістік бөлшектердің және бүтіндей алғанда білім беру мекемесінің өрекетін бағалау өлшемдері жүйесін таңдаудың соңғы нәтижелер бойынша жүргізілуі гуманитарландырудың міндетті және маңызды алғы- шарты. Соның негізінде дидактикалық жөне үйымдастырушы- лық жаңашылдықтарды енгізудің үрдісіне көзсіз еліктеудіН’ жабайылықтың көріністерін болдырмаудың объективті алгы- шарттары қалыптастырылады. Өрбір (топтың) оқушы үшін үсаК камқорлықты, бекершілікті, бей-берекет бақылау мен боска килігуді көтермейтіндей, өзіңді іске асырудың анағүрлым қолайлЫ жағдайлары орнықтырылады.
Жоғарыда аталған идеялар БКБМ басқаруды демократия- ландыру мен гуманитарландырудың негізгі мөнін бейнелейДі-
Олар қазіргі жағдайларды бастауыш көсіптік білім беру мекемелері қызметінің тиімділігін қамтамасыз ететін концептуалды қағида- лар мен принциптер ретінде қарастырылуы тиіс. Бұл принциптердің зкүйесін төмендегідей түрде білдіруге болады:
I — әлеуметтік және түлғалық мүдделердің теңдігі;
* — оқытудың мазмүны мен формаларын таңдауда оқушылар- дың түлғалық қасиеттеріне басымдылық беру;
? — қатынастардың келісімдік регламентациясы;
I’ — қызметті соңғы нөтижелер бойынша бағалау;
- көсіптік оқытудың формалары мен мазмүнының икемділігі;
- көсіптік дайындықтың сапасын оқушылардың дамытылу- ын болжау негізінде басқару;
- ресурстың барлық түрлерін пайдалануды рационалдандыру;
, — білім беру процесінің субъектілерінің өзара өрекетінің негізгі
формасы ретіндегі консенсус (келісім);
I — компетенцияның деңгейлері мен аясын алшақтату;
- өндірістік жөне экономикалық қатынастардың нормативтік негізі
Автор публикации
