31 января, 2018 19:15
“Мониторинг” үғымы (латын тілінде “еске түсіретін”, “ба- қылаушы” деген мағынаны білдіреді) кәсіби білім беру процесін жоспарлы түрде диагностикалық түрғыдан қадағалауды білдіреді. Педагогика мен психология саласында кеңінен қолданылатын “кері байланыстар”, “рефлексия”, “бақылау” және “аттестация” Үғьімдарынан ерекшелігі — мониторинг білім берудің нәтижелерін ғана емес, сонымен бірге сол процесті қадағалауды өз мойнына ала алады.
Монинторингтегі басты сөттердің бірі — оқушылардың көсіби ^нньінан қалыптасып-дамуының динамикасын жобалау мен көсіби білім беру жүйесіне өзгерістер енгізу болып саналады. Басқаша айтқанда, мониторинг білім беру процесі мен жеке түлғаның йәсіби дамуын болжауды, оның диагностикасын жасауды және к°Ррекцияны (түзетулерді) қамтиды. Басты назар жеке түлға- КьіҢ көсіби жағынан қалыптасу процесінің сипаттамаларын КаДэғалауға аударылады.
Мониторинг жүзеге асыратын толып жатқан төсілдер мен хнологияларды былайша топтастырып көрсетуге болады: Білім беру процесінің ықпалымен болатын көсіби дамудағьі өзгерістерді бақылау жөне болып жатқан қүбылыстардың мөң. мағынасын үғына білу. Педагогикалық бақылаулардың тиімділігі үстаздың психологиялық дайындығына, жинақтаған төжірибесіне, оқушылармен қарым-қатынастарына, кәсіби бағыт-бағдарына жөне т.б. байланысты болып келеді. Бақылаулар көп жадайларда субъективтік сипатта болатындықтан, оның мониторингтің са- пасына тигізетін теріс әсерлері де аз болмайды.
Тестік жағдайлардың әдісі бойынша, оқытушы кәсіби оқу қызметінің қүрылымдық компоненттерінің әрқайсысы айқын көрініс табатындай арнайы жағдайларды тудыра білуі керек болады. Бүл міндетті жүзеге асыру үшін оқушының еңбек ету барысындағы әрекеттерін бөлу, анықтама сүрақтар қою, өздерінің танымдық іс-өрекеттерінің рефлексияларына жағдай жасау жөне т.б. керек болады.
Кәсіби оқу қызметінің мазмүнын күшейтуге бағытталған экспликация оқушының қалыптасып дамуындағы өзгерістерді болжауға ғана мүмкіндік беріп қана қоймай, сонымен қатар оқу процесіне қажет болған жағдайларда тез арада түзетулер енгізуге де септігін тигізеді.
Сабақты сүрау (сауланама) өдістерінің көмегімен субъектінің дамуы жайындағы мәліметтерді арнайы таңдалып алынған сүрақ- тардың негізінде берілген жазбаша және ауызша жауаптарды талдау арқылы алуға болады. Бүл өдіс кәсіби оқу қызметінің басты компоненттерінің көрініс табу және қалыптасу дөрежесін, оқушылар мен оқытушылардың бағыт-бағдарларының өзіндік ерекшеліктерін анықтауға, сонымен қатар жекелеген таным- дық оқу қасиеттері мен сапалық белгілерді де айқындауға мүмкіндік береді.
Мониторингтің ең тиімді әдістерінің бірі кәсіби оқу қызметінің нөтижелерін талдау болып есптелінеді. Бүл өдіс барысында алдын ала белгіленген схема бойынша оқушылардың жазбаша текстері, графикалық материалдары, техникалық бүйымдары, шығармашылық жүмыстары тексеріледі.
Тестілеу — педагогикалық процестердің даму дәрежесі мен білім беру субъектілерінің психикалық даму дәрежесі жайын- дағы мөліметтерді жинаудың объективті өдістерінің бірі болып саналады. Тестілеудің өзіндік артықшылықтарының қатарына оның белгілі бір нормаға негізделіп жасалуын жатқызуға бола- ды. Сөйтіп, тестің көмегімен алынған бағаларды өзара салыс- тыруға да, ең бастысы — оларды бағалауға да болады. Монин- торингтер үшін интеллектуальдық жөне жеке тестер, аралыК тестер, практикалық тестік тапсырмалар және процессуалдык тестер пайдалынылады.
Мониторингтің үш формасын атап өтелік:
Психологиялық қызмет жүйесі өткізетін білімділік пен төрбиеліліктің бастапқы диагностикасы; оның нөтижелерінен пылама түрде педагогикалық үжым мүшелері хабардар етіледі. рұл жерде білім беру процесінің дөл осы екі көрсеткішінің ясемістілігін тексеруге баса назар аударылады. Кәсібк дамудың мониторингі ойдағыдай жүзеге асыру үшін бүкіл оқу жылының бойында маңызды деп саналатын оқушы- лардың өлеуметтік және кәсіби мінездемелерінің экспресс-диаг- ностикасы белгілі бір оқу орнында қолданыс тауып отырады. Экспресс-диагностиканы психологтар да жүргізе алады, алайда оның нөтижелері сол үжымның педагогтарымен бірге талдана- ды. Өз кезегінде олар қажетті деп танылған түзетулерді оқу процесіне жедел түрде енгізіп отырады. Экспресс-диагностика- ның мөліметтері педагогикалық бақылаулардың багдарламала- рын жасауда, оқушылардың оқу үлгерімін талдауда, оқу тап- сырмалары мен оқу процесі барысында туындайтын түрлі жағ- дайларды жобалауда бағыт-бағдардың негізі ретінде алынады. Қажет болган кезде бастапқы жөне күнделікті диагностиканың нәтижелері бойынша педагогикалық-психологиялық консили- умдар өткізіледі.
Оқу орнын бітірушілердің кәсіби дайындығының соңгы да- иагностикасы әлеуметтік-кәсіби білімдердің, тәжірибе мен қабілеттіліктің дөрежесін анықтаумен қатар болашақ маманда- рға қажетті қасиеттердің қалыптасуын айқындаумен де айна- лысып отырады.
Мониторингті жүйелі түрде жүзеге асыра білудің арқасында жеке түлғаға бағытталған көсіби білім берудің үш жагын ин- теграциялауға (біріктіруге) жол ашылады: жеке адамның жан- жақты дамуы, кәсіби білім беру процесі жөне оқушылар мен оқытушылардың қарым-қатынастары.
Автор публикации
