23 февраля, 2018 17:50
Оқытудың пөндік-белгілік жүйелерінің мақсаты оқу таны- мының объектілері туралы ақпаратты әртүрлі формаларда заттан- дыру болып табылады. Бүл тараушада оқытудың пәндік-белгілік қүралдарын конструкциялау бойынша инженер-педагогтің өдістемелік қызметінің инвариантты шаралары (процедуралары) қарастырылады. Даярлаудың негізгі шараларының бірі оқу ма- териалының элементтерін (үғымдарын) беру болып табылады.
Ерекшелікті (спецификацияны) толтыру үшін оның ішіне сабақтың оқу материалының қүрамына кіретін техникалық үғымдар енгізілетін кесте дайындау қажет. Әрбір оқу элементіне реттік нөмір беріледі. Онан өрі үғымдар әртүрлі негіздер бой- ынша (+) қосу белгісімен белгіленеді. Бірінші нөмір сабақтың осы берілген тақырыбында жетекші болып табылатын үғымға беріледі.
Мұнан әрі біз назарымызды сабақ барысында оқушылар- дың игеруіне, оны дайындау үшін оқу ақпаратымен жүргізілуі қажет операцияларға аударамыз. Мүндай операциялардың қатарына оқу элементтерінің үйрену уақытына қарай оларды жіктеу, яғни тіреу үтымдары мен жаңа үғымдарды ерекше- леу жатқызылады. Мысалы, “Электротехника” пөні бойынша “Трансформатор қүрылғысы мен әрекетінің принципі” тақы- рыбында электромагниттік индукция заңымен қорытылған үғымдар тіреу үғымдары болып табылады. Оларды сөйкес бағаналарда көрсету тіреу білімдерінің өзектілендіруі кезеңінде бүл үғымдардың белгілі бір төсілдерінің — тесттік бақылау- дың, демонстрациялық төжірибенің және т.б. төсілдерінің көмегімен оқушылардың жадында белсенділендірілуі тиіс екендігін білдіреді. Оқытудың әдістемесі түрғысынан алған- да, қүрастырылуы немесе бағдарламалық сауалнама карточ- каларын дайындауы, сәйкес міндеттерді сүрыптауы немесе оқушылардың өз күшімен демонстрациялық тәжірибе жүргізудің әдістемесін жоспарлауы керек екендігін білдіреді.
Үғымдарды игерудің деңгейлерін бейнелеу білімдер мен дағдыларды қолдану кезегіндегі жүмыстың өдістемесін анық- тайды. Бүл үшін қарастырылған үғымдарға қатысты сәйкес деңгейдегі тест сүрақтарын қүрастыру, сәйкес міндеттерге сүрыптау жүргізу және т.б. қажет.
Оқу элементтерінің ерекшелігінің мысалы 55-кестеде көрсетілген.
- кесте. “Трансформатордың қүрылғысы мен әрекетінің
принципі” тақырыбының оқу элементтерінің ерекшелігі
(спецификациясы) (үзінді)
| Тіреу
ұғымдары |
Жаңа
үғымдар |
N
п/п |
Оқу элементтерінің ұғымдардың атауы | Шартты
белгілер |
Игерілу
деңгейі |
| + | Трансформатор | Тр | и | ||
| + | Бастапқы орама | м | |||
| + | Екінші орама | у/2 | м | ||
| + | Магнит өткізгіш | і | |||
| + | Бастапқы ораманың | иі | м | ||
| кернеуі | |||||
| + | Электромагниттік заңы | — | 111 | ||
| Екінші орама тогы | / | ІТ | |||
| + | Трансформацияның | к | іп | ||
| коэффициенті | |||||
| + | Төмендетуші | ТМ | і | ||
| трансформатор |
Оқу ақпаратының құрылымы мен мазмүнын берудің келесі формасы граф болып табылады. Графты қүрастыру үшін М.Н.Ерецкийдің оқу қүралында баяндалган әдістемені пай- далануға болады. Графты оқушылардың танымдық өрекетінің пөндік-белгілік құралы ретінде пайдалана отырып, ұғымдарды сәйкес горизонтальдар (көлденеңдер) мен реттерге топтасты- руга ерекше көңіл аудару маңызды. Графтарды даярлау өдістемесінде горизонтальдар мен реттерде мазмұндық жалпы- лықты құрайтын ұғымдар орналасатыны атап айтылады (56- кесте). Мысалы, бір реттік тәртіпте қүрылғының конструкци- ясын бейнелейтін үғымдар топтасса, ал келесісінде — өрекеттің принципін, үшіншісінде -классификациясын жөне т.б. бейнелейтін үғымдар топтастырылады. Бұл, өз кезегінде, оқушы- лардың танымдық өрекетінің жалпы логикасын анықтайды. Оқушылардың өрекетінің бағдарлық негізін қалыптастыру үшін қүрылғының конструкциясын сипаттайтын ұғымдарды қалып- тастыру қажет және осыны ескере отырып, құрылғы өрекетінің принципін, сонан соң жұмыстың негізгі параметрлері мен режимдерін білдіретін жөне т.б. үғымдарды енгізу қажет.
Өдістемелік түрғыдан алғанда, графтар түрінде берілген үйренілетін үғымдардың иерархиясы (сатысы) оқу қызметін (ОК) үйымдастырудың жөне оны басқарудың қарапайым фор- муласын негіздеуге көмектеседі. Оқу қызметінің ОҚ=ҚБН + АҚ + БҚ (мүндағы ҚБН — қызметтің бағдарлық негізі; АҚ — атқарушылық қызмет; БҚ — бақылаушы қызмет) түріндегі формуласын В.П.Беспалько жөне М.Н.Ерецкий өдістемелік мақ- саттарда кеңінен қолданады.
Графтың бірінші горизонтальдары қызметтің бағдарлық негізін қүраса, келесілері оқушылардың атқарушылық қызметінің маз- мүнын (қүрылғының жүмыс принципін игеру; есептеудің параметрлерін сипаттайтын формулаларды үғыну; параметрлердің жүйесін есептеп шығару бойынша өрекеттерді анықтау) білдіреді. Жөне ақырында, соңғы горизонтальдар бақылаушы қызметтердің мазмүнын анықтайды. Бүл қүрылғының жүмыс режимдерін, қосымша параметрлерді білдіретін өзіндік “қорытушы білімдер” болып саналады.
Автор публикации
