22 февраля, 2018 20:14
Көсіптік оқытудың өдістемесі кәсіптік мектеп педагогтерін кәсіби дайындаудың маңызды бөлігі болып табылады. Өдістемелік білімдер өндірістік оқыту шеберлері мен оқытушылардың кәсіби іс-әрекетіне қызмет етеді жөне бүл өрекет түрінің тәсілдерімен, әдістерімен, сондай-ақ міндетті түрде педагогтің түлғасының өзімен жөне оның шығармашылығымен тығыз байланысты болып келеді.
Қандай педагог өз оқушыларының сүйіктісіне айналады? Бүл сүрақ университеттің студенттері мен кәсіптік-техникалық мектептердің оқушыларына жиі қойылады. Және олардың бар- лығы да педагогтің бойынан ең алдымен табылуы тиіс қасиет ретінде өз пөнін терең меңгеруді атайды. Алайда жоғары білім барлық көсіптер бойынша кәсіби білімнің толық жүйесін қамта- масыз ете алмайды. Кей жағдайларда, педагогикалық практика барысында студенттердің арнаулы пәндер бойынша сабақ өткізуге қиналып жататын кездері кездеседі. Сондықтан жас педагогтердің мазмүнында жаңа білім қалыптастырудың әдістемелік жүйесі қамтамасыз етіліп қана қоймай, оқу мазмұнының дайын мөтіні ашылатын әдістемелік құралға деген сұранысы жоғары.
Мөселе кәсіптік оқыту педагогтерінің кәсіптік мектептердің оқу бағдарламаларына енгізілген барлық, техникалық пөндердің мазмүнын игеріп шығуында емес, оларды көсіби шеберліктер мен дағдыларды жөне техникалық білімдерді қалыптастырудың әдістері мен төсілдерін үйретуде, оқу материалымен жұмыс істеуге үйретуде болып отыр.
Өр түрлі оқу орындарында көп жагдайда мынадай ахуал да туындайды. Көсіптік мектепте бірнеше өнертапқыштықтардың авторы, өз пөнін өте жақсы білетін жоғары білікті маман келеді. Сабақтагы оқушылардың жүмысы жемісті бола ма, үнемі жемісті бола бермейді. Оқу процесін үйымдастыра білу үшін тек оқу пәнін ғана емес, оқу процесінің зандылықтарын, оқушылардың оқу іс-әрекетінің психологиясын да жақсы білу керек. Пөнді меңгеруді оқу процесін білумен қосып жымдастыру оңай емес. Қаншама жақсы инженерлер мен өндіріс шеберлері өз пөндері бойынша оқу процесін үйымдастыра алмағандықтан, көсіптік оқу орындарынан шығып кетіп жатады.
Кәсіптік оқытудың өдістемесі бойынша білімдердің теория- лық жүйесін айқындау үшін оның объектін, пөнін, үғымдық- терминологиялық аппаратының қүрылысын, педагогтердің жүмыс практикасын зерттеудің тәсілдерін анықтап алу қажет. Кәсіптік оқыту өдістемесін танудың объекті қандай да бір оқу орнында белгілі бір пәнді оқыту процесі болып табылады. Мысалы, егер өңгіме көсіптік-техникалық училищеде электротехниканы оқыту- дың өдістемесі туралы болса, онда өдістемелік танымның объекті электротехниканы оқыту процесі, яғни бүл пәнді үйренудің мақ- саты, бағдарламаның мазмүны, оқушылардың оқу-танымдық әрекетін үйымдастырудың әдістері мен формалары жөне оқыту- дың нөтижелері болып саналады. Сонымен бір мезгілде оқыту процесі — кәсіптік оқыту педагогикасының зерттеу объекті. Пе- дагогика мен өдістемені тану объектілерінің ортақтығы әдістемелік және педагогикалық білімдердің жаратылысының біртүтастығын көрсетеді. Дегенмен өдістеменің педагогикадан қандай айырма- шылығы бар?
Оқыту әдістемесі мен педагогиканың айырмашылықтарьш сабақ беруші-педагогтің оқытушылық қызметінің және педагог-әдіскердің өдістемелік қызметінің мөндерінен іздестіру қажет. Мүны шарт- ты түрде төмендегідей көрсетуге болады (40-кесте).
- кесте. Оқыту процесінің негізгі компоненттерінің
өзара байланысы.
Бұл берілген қүрылым оқыту процесінің мәнін бейнелейді. Сабақ беруші-оқытушы оқытудың мазмұны мен оның сәйкес әдістері негізінде оқушылардың когнитивті (оқу) қызметін ұйым- дастырады. Оқытушылық қызметтің нәтижесі оқытылған (үйрен- ген) оқушы, оның көсіби білімдер мен дагдылар жүйесі, дамы- тылған түлғалық және көсіптік қабілеттері болып табылады.
Өдіскер-оқытушы жаңа білімдер мен дағдылар қалыптасты- ру мақсатында оқытушылар мен оқушылар қызметтерінің өза- ра әрекетін үйымдастырады. Өзара өрекетті оқытуға қолдануға арнайы даярланған қүралдардың көмегімен жоспарлауға жөне үйымдастыруға болады. Оқыту қүралдары, сөздің кең мағына- сында, пөн бойынша оқыту процесін оңтайландырады жөне сабақта жоспарланған нөтижелерге жетуді қамтамасыз етеді. Демек, әдістемелік қызметтің нөтижесі оның бойында көсіптік білімдерді, төжірибелер мен дағдыларды игерудегі оқушылар- дың когнитивті әрекеті мен оқытушылардың оқыту қызметінің реттелуі жүзеге асатын өзекті қүрайтын арнайы даярланған оқыту қүралдары болып табылады.
Педагогиканың негізгі назары оқыту процесінің қүрылым- дық элементтерінің интеграциясына, өзара байланысы мен ди- алектикалық түтастығына бағытталады. Әдістемеде мынадай сүрақтар басты орын алады: қалай оқыту керек? Оқытудың қандай қүралдарының көмегімен оқыту мазмүнының оқушы- лардың білімі мен шеберлігіне айналуы жүзеге асады?
Көсіптік оқыту өдістемесінің пөні не? Көсіптік оқыту өдістемесінің танымдық пөні — бүл арнаулы қүралдардың көмегімен көсіптік білімдерді қалыптастыру мен оқушыларды дамыту бойынша оқытушының (өндірістік оқыту шеберінің) оқытушылық әрекеті мен оқушының когнитивті әрекетінің реттелуі жүзеге асатын, осы оқытудың арнаулы қүралдарын қүрастыру, қолдану жөне дамыту туралы педагогикалық білімдер мен шеберліктердің салыстырмалы дербес тармағы.
Алайда оқытудың пөндік өдістемесімен айналысатын зерттеуші-педагогтер арасында өдістеме соған сөйкес ғылымның қолданбалы бөлігі деген пікір орын алған. Былайша, оқыта білу үшін соған сөйкес ғылымды жеткілікті меңгерсең болғаны сияқты көрінеді. Бүл пікірге сай, нақты пәнді оқыту әдістемесі — аталмыш пәнді оқытудың төртібі мен тәсілдері туралы ре- цептуралық кеңестерді баяндайтын қолданбалы пөн саласы. Біздің пікірімізше (біз бүл мөселені кіріспе бөлімде карастыр- дық), пөнді білу — оқыту өдістемесін іске асырудың факторла- рының (ықпалдарының) бірі ғана. Мүның дәлірек түсіндірмесіг техникалық ғылымдарды жөне оқыту өдістемесін тану объектілерін қарастырудан табуға болады. Техникалық ғылым- дардың тану объектілеріне техникалық қүрылғылар мен жүйе- лер жатады. Кәсіптік оқытудың өдістемесі техникалық күрыл- ғылармен айналыспайды, оларды зерттеудің өдістерін қалыпта- стырмайды. Оның таным объекті — оқытудың арнайы қүралда- рын даярлау бойынша инженер-педагогтің өдістемелік қызметінің заңдылықтары.
Автор публикации
