30 января, 2018 17:38
Рейтинг жүйесінің ерекшелігі сол — жекелеген оқудың са- пасын бағалау циклдерінің білім берудегі табыстарының нөтижелері өздерінің алатын орны жағынан да, маңыздылығы жағынан да бір-бірінен өзгеше болып келеді. Мүндай жағдайда қорытынды бағаларды алу кезіндегі нөтижелерді қосып есептеу барысында оқушылардың білімдері мен төжірибелерін біртіндеп жүргізілген өрбір бағалаудың алар коэффициенті міндетті түрде ескеріліп отырады. Мысалы, проблемалық тапсырманы шешудің нөтижесінде алынған баға репродуктивтік жауап үшін қойылғ- ан бағаға қарағанда өлдеқайда салмақты да, маңызды да болып келеді. Олай болса, берілген жауаптар үшін қойылатын интег- ралдық бағаны жай ғана есептің нөтижесі деп қарастыра са- луға болмайды. Осы айтылғандарды ескере отырып, рейтингтің анықтамасын былайша пайымдауға болады: оқушылардыи рейтингі (бүдан өрі “рейтинг”) — ол жекелеген оқу қызметінін мөнділік коэффициентінің маңыздылығын ескере отырып, оны жан-жақты қарастырудың нөтижесінде алынған оқу саласын- дағы жетістіктерді интегралдық түрғыдан бағалаудың жеке сандық көрсеткіші болып табылады.
Оқу процесінде оқушылар рейтингісінің бірнеше түрлері қалыптасқан: күнделікті, модуль бойынша, аралық, пөндер бойынша, емтихандық, қорытынды жөне т.б. Кей уақыттарД8 рейтингті цикл немесе пөндердің топтары бойынша бөліп алу?а тура келеді. Мүндай рейтинг пөндер бойынша жүзеге асырыла- тын рейтингтердің қосылысына байланысты болып келеді және ковтингентті дифференцациялау үшін немесе басқа да басқару фндеттерін шешуде қолданыс тауып отырады.
ІиОкушылардың рейтингте алған балдарын есептеп болғаннан кейін сол оқу тобының немесе түтастай курстың рейтинг-қағазы толтырылады. Рейтинг-қағаз, ол — оқушылардың рейтингте длған бағалары бойынша орналастырылған классификациялық (ясіктеу) тізімі. Олардың бірнеше түрлері бар. Мысалы, топтың рейтинг-қағазы болады. Олар бірнеше жолмен жасалады. Оқудың белгілі бір кезеңіне арналған белгілі бір пәннің немесе түрлі пәндердің топтарына арналған рейтинг-қағазы; түрлі маман- дьіқтардың рейтинг-қағазы; бүкіл контингенттің рейтинг-қағазы; сонымен қатар қажет болған жағдайларда арнайы рейтинг- қағаздар да қолданылады.
Оқушылардың білімдері мен тәжірибелерін бағалау үшін оқу қызметі түрлерінің тізімі мен осы қызмет үшін алынған балдардың интервалдарын анықтауға арналған рейтинг балда- рының шкаласы жасалады. Рейтинг балдарының шкаласын (көрсеткішін) жасау барысында оқытушы өрбір оқу пөнінің өзіндік ерекшеліктерін міндетті түрде ескеріп отырады. Бүл жобалаудың өзіне ғана төн басты ерекшелігі — қызметтің әр түріне берілетін бағалардың сандарының ара қатынастарын мүқият қадағалауға байланысты болып келеді. Мысалы, егер шкала оқушылардың сабаққа қатысуын жоғары бағалауды мақсат етсе, онда мүндай талпыныс оқушылардың сабаққа қатысуын жақсартады, алайда оқушылардың танымдық қызметінің жан- дануына өсер ете алмайды. Немесе зертханалық жүмыстар бой- ынша берілетін есептердің сапасы үшін шектен тыс мадақтау- шылыққа жол беру — ол жүмыстардың формасын жетілдіргенімен де, оның мазмүнына айтарлықтай өсер ете қоймайды. Рейтинг шкалаларының дөл осыған үқсас кемшіліктерінің бірі — бір ғана тақырып бойынша бірдей жаттығуларды жасай беруге жол берушілік болып табылады. Өйткені мүндай жағдайда жиналған сынақтық балдар қаншама көп болғанымен де, шын мөнісінде, оқушылардың нақты білімдері мен төжірибелері ескеріле бермейді.
Бүдан шығатын қорытынды: рейтинг балдарының шкаласы °Қу пөнінің өзіндік ерекшеліктерін ғана емес, сонымен қатар оқушылар контингентінің ерекшеліктерін де ескеріп отыруы Қажет. Рейтинг жүйесін қолданудың ең алғашқы сатысында °Қу қызметін шектен тыс өсірелемейтін элементарлық шкала- мен шектелген дүрыс болады. Бақылаушылық жөне басқару- ппіілық функциялар жағдайындағы рейтинг жүйесі мүмкіндіктері орісінің кеңеюі — рейтинг балдары шкаласының өзгерістерге Үшырауына, оқытушының педагогикалық жүмыстағы төжі- Рибесінің молая түсуі мен рейтинг жүйесін қолдану жағдайын- Да бақылау-бағалау циклдері санының көбеюіне байланысты болып келеді.
Алайда, қалай болғанда да рейтинг шкаласы оқушылардың °Қу қызметтерінің барлық түрлерінің негізінде қалыптасады.
Мұндай кезде өрбір сабақта алынған білімнің мазмүны мен оң1л игерудің дөрежесі міндетті түрде ескеріліп отырады. Сөйтің осы арқылы білім алу мен тәжірибе жинақтаудағы барльіқ төсілдерді балл арқылы бағалауға мүмкіндік аламыз. Ол тәсілдер; техникалық немесе төжірибелік сабақтар; зертханалық жүмьіс- тар, жеке тапсырмаларды, үй жөне бақылау жүмыстарын орындау және т.б.
Рейтинг жүйесін оқушылардың білімдері мен төжірибелерінің сапасын басқару ісінде тиімді қолдана білу — оқу процесі жай- ындағы мөліметтерді жинақтаумен қатар, оларды ретке келтірусіз ойдағыдай жүзеге аспайды. Әрине, оқу процесі саласындағьі орын алған жағдайды мүндай кездерде бағалау ісіне компьютерлік технологияның қосар үлесі зор болып келеді. Алайда компьютерлік технологияны қолданбайынша рейтинг жүйесі дамымайды деген көзқарасқа қосыла салуға болар ма екен? Түрлі оқу орындарына рейтинг жүйесінің енгізілу төжірибесі — оқушылардың білім алу процесіндегі іс-әрекеттерін бақылау- дың барлық түрлеріне байланысты мөліметтерді рейтинг балда- ры формасы бойынша есептеудің бүрыннан қалыптасып, дөстү- рге айналған әдістерімен-ақ жүргізуге бола беретіндігін көрсетіп отыр. Ол үшін әрбір оқытушы балды есепке алу кестесін жа- сауы керек. Ал оның формасы рейтинг балдарының шкаласы- ның қалай қолданылуына байланысты болып келеді. Дегенмен де, түрлі пөндер бойынша жасалынған оқу жоспарында шкала- лар өртүрлі болып келген жағдайда кез келген оқытушы мен кез келген пөннің талаптарына сөйкес келетін нақты есеп жур- налын жасау мүмкін емес көрінеді.
Автор публикации
