5 марта, 2018 18:16
Сөйлесім әрекеті, оның ерекшеліктері.Сөйлесім әрекетінің түрлері. Оқылым арекеті, апықтішасы.Негізгі компоненттері. Оңылымны>\\ шурлері, опың магыналық ерекиіеліктеріне қарай жіктелуі, формалары.
Лекция мақсаты: Сөйлесім әрекетінің тілдік катынас ерекшеліктеріне -ай түрлерімен таныстыра келе, окылым эрекеті туралы түсінік осру
Лекция мәтіні (қыскаша):
«Сөйлесім» әрекеті — («речевая деятельность») эр түрлі ғылым окілдерін кызыктырған күрделі мәселе. Көптеген ғалымдар зерттеу объектісіне карай оның ерекшеліктерін эр кырынан карастырған. Мәселен, лингвист-галымдар сөйлесім әрекеті мен тілдің ара катысын сөз етсе, психолог сөйлесім эрекетінің жалпы ми аркылы өту үдерісін, жүру бағытын зерттейді. Физиолог онын жұмыс істеу механизмдерін, күралдарын, кызметін тексереді.
Окылым — графикалык таңбалар аркылы кағаз бетіне түскен создер мен тіркестерінің мағынасы мен мазмұнын ой мен сананың нәтижесінде кабылдай отырып, одан кажетті деректі түсініп, сұрыптап алу.
Окылым процесінде төрт негізгі компонент үздіксіз катысып отырады.
- Көру мүшелері
- Ойлау мүшелері
- Тілдік тұлғалардың таңбалык тізбегі
- Қатысымдык тұлгалардың мағыналык тізбегі
Таңбалык жэне мағыналык ерекшеліктеріне карай окылымнын екі жагы болады: бірі -техникалык, екіншісі — мазмұндык.
Танымдык окылым дегеніміз — тіл үйренушінің кез келген кызыкты, танымдык мәні бар макала, кітап, пікір, газет-журнал т.б. материалдарды окып- түсінуі. Танымдык окуда арнайы ізденушілік, сол материалды зсрттейін дегеп максат бола бермейді.
Зерделік окылым бойынша окушы берілген материалды, нетексті басынан аягына дейін толык түсініп оку керек. Текстің барлык мазмұнын тэптіштеп біліп, ондагы информацияның бірде бірін ескерусіз калдыруга болмайды. Сонымен бірге үйренуші шыгармага, яғни текске анализ жасай отырып, ондагы эрбір единицаны талдайды. Сөйтіп бүкіл материалды жан-жакты зерттейді.
Ізденімдік оқылым — берілген материалдың /текст, шыгарма. кітап т.б./ ішінен автор өзіне керекті фактіні, хабарды, т.б. іздеп тауып, пайдалана білу. Біріншіден, мұндай оку жылдамдыкты калайды, екіншіден, колемді текстен әркім өз кажетін тандап алуға мүмкін болатын тапкырлыкты кажетсінеді.
Аналитикалык оқылым — шыгарманың мазмұнымен коса лингвнстикалык ерекшелігіне талдау жасап оку; тілдік едини-цалар мен формаларды окыту, салыстыру, талдау. Бұл окылым сөйлеуге үйретуден гөрі тілдің лингвистикалык базасын жасауға, окушының филологиялык білімін тереңдетуге коп септігін тигізеді.
Іштей оку — берілген материалды не тексті үн шыгармаіі, сойлеу мҮшелерін кимылдатпай, не сэл гана козғалту аркылы көзбеи оку.
_ Іштей оку окылымның негізгі формасы, калпы болып саналады. Ол. °’Ріншіден, монологтык сипатта болып, көбінесе бір адамга катысты болады.
кіншіден, іштей окыганда, адам текстен информацпяны өзі үшін алады. ^Щіншіден, ол информация алудың ең тиімді де төте жолы болып табылады. І^ВГіншіден, бұл окушыға түсетін жүктеменің көлемін кемітеді.
Дауыстап оку — материалды катты, мәнерлеп, барлык сөйлеу аппаратыц іске косып, айналасындағы адамдарға естіртіп, үнмен оку.
Мәтінді дауыстап оку арнайы максаттарға сай жүргізіледі. Дауыстап ок\ белгілі бір хабарды адам өзі үшін гана емес, екінші адамға жеткізгісі келгенде орындалады. Дауыстап оку кашанда диалогтык сипатка ие, өйткені бір адам окиды, екінші адам оны тындайды, процесс екі адамның арасында жүреді.
Автор публикации
