15 февраля, 2018 18:18
Біз осыған дейін техникалық білімде жасақталған қүрал- дардагы іріктелген оқу ақпаратын үсыну формаларын қарас- тырдық. Оқыту практикасында оқу ақпаратын қүрылымдау мен іріктеудің арнайы жасанды жүйелері де пайдаланылады. Мүндай жүйелерге мнемотехниканың төсілдері немесе мнемо- никалық тәсілдер жатқызылады. Бүл жасанды ассоциациялар түзу жолы мен үйренілетін материалдың көлемін үлгайтатын және еске сақтауды жеңілдететін әртүрлі тәсілдердің жүйесін білдіреді. Мнемотехника оқыту практикасында үлкен қиыншы- лықпен таралды. Тіпті оны зиянды деген пікірлер болды. Өйткені ол жадыны дамытудың гылыми жолдарын даярлаудан бүрып әкетеді деп есептелді.
Кесіптік оқыту әдістемесінде төмендегідей мнемоникалық тәсілдер қолданылады:
- аббревиатуралар;
- “магиялық үшбүрыш”;
- буравчик ережесі (тікелей жөне кері) және оң қол мен сол қол ережесі;
- қорытылған рәміздік жазбалар;
- өзара байланысты процестердің жасырын логикасының себеп-салдарлық байланыстар тізбегі арқылы білдірілуі.
Оқу ақпаратының белгілі бір көлемін білдірудің қүралы ретінде аббревиатураны үсына отырып, біз біріншіден, бастап- қы бас әріптерді техникадагы шартты белгілермен байланысты- рамыз, мысалы, двигатель типтерінің, арнайы материалдардың, кабельдердің, өткізгіштердің маркаларының жөне т.б.
Екіншіден, аббревиатураларда двигатель типтерінің, кабель- дердің немесе өткізгіштердің бүкіл бар маркалары жүйелен- дірілген және қорытылган түрінде білдіріледі. Осынысымен нақты объектілердің аббревиатуралары қорытылған заттармен алмас- тырылады.
Үшіншіден, маркировканың (маркілеудің) жалпы қүрылы- мын игере отырып, оқушылар нақты мысалдарда олардың кілтін табуды үйренеді. Осылайша, біздің оқыту өдістемелерімізде мәселе нақты аббревиатураларды және қүбылыстар мен процестердіҢ> олармен байланыстылардың ассоциацияларын есте сақтау тура- лы болмайды. Оқушыларда шартты белгілерді декодировка, дешифровка жасаудың қорытылган алгоритмдері қалыптасады (48-кесте).
Себеп-салдарлық байланыстың логикалық тізбегін ашатын мнемоникалык тәсілдің өзге де мысалын келтіруге болады. Әдетте, бүл тәсілдің көмегімен техникалық қүрылғы әрекетінің принципін ашатын қүрылымдық формула шығарылады.
Техникалық пөндер бойынша тіреу конспектілерінде өртүрлі символикалар кеңінен қолданылады:
- артық;
- кем;
- параметрлерді үлғайту;
- параметрлерді азайту;
- күрделі орныкқан бағыныштылық;
- өзара қарсы өсер;
- бір біріне қарсы бағытталған;
- келісімді бағытталған.
Бағыттаушылардың көмегімен қүрылғы жүмысының проце- сіндегі оның сәйкес параметрлер арасындағы байланыс қана көрсетіліп қоймай, қарастырылатын қүбылыстың анағүрлым маңызды, мәнді касиеттерінің өзара байланысы мен өзара бағы- ныштылығы заттанады.
Педагог өзінің қызметінде практикалық өрекеттің немесе қалыптастыратын білімнің көрнекі және ықшам мөнін берудің әр түрлі қүралдарын ойластырады, даярлайды жөне сүрыптай- ды. Бүл өр түрлі схемалар, схемалық шартты жөне жасанды белгілер үғымның мазмүны мен мәнін білдіреді.
Оқыту әдістемесіндегі педагогтің көптеген тапқырлықтары қорытылмаған жөне объективтендірілмеген, олар жеке нақты педагогтің ғана жүмыс тәсілі болып қала берді. Өздерінің ой- лап тапқан оқыту тәсілдерін жарияланымдарда сипаттауға мүмкіндік алған педагогтердің саны саусақпен санарлықтай, соның бірі кәсіптік техникалық мектептің оқытушысы В.П.Дьяч- ков. Оқу материалын үйретудің жеке тәсілін ол оқу материа- лының үнемдік жазбасы (қысқаша ОМҮЖ) деп атады. Ол ой- лап тапқан оқу ақпараты мазмүнының жазбасының қысқаша түрінің мөні мынада: «… алынған білімнің мазмүнын көрсету үшін сөздер мен бүтіндей сөйлемдердің орнына өріптердің, сан- дардың, арнаулы рөміздердің жөне суреттердің әртүрлі үйлесімдіктері пайдаланылады. Бүған сөздік жазбаларда деко- дировкалау жолымен яғни оқушылардың жадында үзақ уақыт бойы сақталып қалатын ақпараттың ішіндегі негізгісін айқын- дап, ақпараттық қосу жолымен қол жеткізіледі.
Үнемдік жазба үсынылуының объектілеріне оқу ақпаратының негізгі қүрылымдары жатады: үғымдар, заңдар, қүрылғы өрекетінің принциптері, классификациялық схемалар, операциялар.
Алюминий
мыс (белгіленбейді)
Поливинихлоридті пластикат
Полиэтилен
Резеңке
Қағазбен оқшаулау (белгіленбейді)
Алюминий
Қорғасын
8=120 мм2
Поливинихлоридті пластикат Полиэтилен Өз-өзінен өшетін полиэтилен Болат гофрирланған түтіктер
желінің номірі И=6кВ
Қалқандалған Қорғасын қабықша Қағазбен оқшаулау Алюминий желі
48-кесте. (Кабель маркировкаларының аббревиатурасыв
дешифровкалау
Оцу элементтерініц спецификациясы.
Сұрыптап алынған оқу материалының көрнекі кескінінің формасы ретіндегі спецификация бір бағанада оқытылатын та- қырыптың ұғымдарының тізімі жазылатын, келесі бағаналарда
ұғымдарды игерудің деңгейлері және әрекеттің бағдарлық негізінің типі көрсетілетін кестені білдіреді. Спецификацияның (ерек- шелендірудің) мұндай түрі оқу материалын дидактикалық тал- дауда ұсынудың көрнекі құралы болып табылады.
Оқу элементтерінің спецификациясының біз оның баганала- рына уақыт бойынша оларды үйрену үгымдарының белгілерін енгізе отырып, оны түсініктердің классификациялық белгілерімен толықтырдық. Бұл белгіде біз тіреу ұғымдары мен жаңа үғым- дарды бөліп алдық. Тіреу ұғымдарына қарастырылып отырған курстың алдыңғы сабақтарында немесе осы берілген сабақтағы ұғымдарды қалыптастыру үшін негіз немесе мөндік тіреу қызметін атқарған аралас пәндерде оқытылған ұғымдар жатқызылады; жаңа үғымдарға сабақта қалыптасқан ұғымдар жатқызады.
Оңу ацпаратпының графы.
Оқу ақпаратының құрылымдарының ұсынудың келесі қүрал- дары графтар болып табылады.
Графтар XX ғасыр 80-жылдардың басында графтар дидак- тикалық жөне өдістемелік зерттеулерде кеңінен қолданылды.
Оқу ақпаратының графы оқу ақпараты құрылымының көрнекі бейнесін білдіреді. Графтың ұшар шыңында ұғым шеңбер түрінде орналасады, графтың қабырғалары бұл ұғымның белгілі бір мазмұндық байланысын көрсетеді. Мазмұндық белгілердің клас- сификациясы графтың шендерінде орналасады.
Қцрылымдың-логикалыц схема
Құрылымдық-логикалық схема қабырғалы бағыттаушы түрінде бейнеленген, ал олардың бағыты оқытушының оқу ақпараты- ның мазмұнын түсіндіру логикасына сілтейтін графты білдіреді. Сүрыпталған материалды ұсынудың жоғарыда сипатталған фор- малары үйренілетін оқу материалының дидактикалық сипатта- маларын бейнелейді. Олардың мақсаты бүтіндей оқу процесін жоспарлау (пөнді үйретудің мақсаттарын қою, сабақтардың жүйесін жоспарлау, оқытудың жалпы әдістерін таңдау, тестілер жөне т.б.) болып табылады.
Оқу ақпаратының графына біз сондай-ақ ұғымдардың мазм- үндық белгілерін дәл анықтайтын, графтың көрнекілік қасиеттерін жақсартатын жөне оны әдістемелік міндеттерді шешуге қолдануға мүмкіндік беретін өзгерістерін де енгіздік. Мысалы, біз тіреу ұғымдарын белгілейтін графтың шыңдарын штрихты сызықтармен (//) белгілеуді, ал жаңа ұғымдарды білдіретін шыңдарды бос қалдыруды ұсынамыз. Біздің әдістеме бойынша даярланған оқу ақпараты графының шыңында ұғым- ның мазмүндық белгілерін заттандыратын рөміздер орналаса- ды, ал зерттеу объектін ұсынудың деңгейлері графтың ретімен сөйкестендіріледі жөне т.б. Берілген өдістеме бойынша даярлан- ған оқу ақпаратының графы жаңа ұғымдарды қалыптастыру үшін қандай ұғымдарды өзектілендірудің қажеттілігін көрнекілікпен айқындауда оқытушыға мүмкіндік береді. Граф берілген сабақта өтілетін құрылғыда жүзеге асатын физикалық процестерді түсіндіретін демонстрациялық эксперимент бары- сында қандай үғымдар қалыптасатынын анықтауға көмектеседі. Ол сондай-ақ үғымдардың қалыптасу деңгейін анықтау үшін тесттің қандай түрлерінің қолданылу қажеттілігін көрнекі түрде көрсетіп береді жөне т.б.
Автор публикации
