8 февраля, 2018 19:02
Адамның кез келген қызмет саласы, оның ішінде оқу сала- сының қызметі де толып жатқан факторлардың ықпалында болады. Солардың ішіндегі ең бастысы — қажеттілік болып есептелінеді. Қажеттілік адамның іс-әрекеттерінің себепкері болғандықтан психологтер оны мотивтер деп атайды. Ең негізгі, дэлірек айтқанда адамның өз басының қажеттілігі, ол — танымдық қажеттілік.
Көсіптік білім беретін оқу орындарындағы оқу процесінің тәжірибесінде оқу процесін мотивтендіру мөселелерін зерттеп- бідуге, өкінішке орай, көп көңіл бөліне қоймайды. Сондықтан да болар оқытушылар мен шеберлердің барлық күш-жігері негізінен оқу процесінің әдістемелік анпаратын жетілдіруге бағытталады да, ал оқушылардың мотивизациялық саласын дүрыс басқара білудің олардың танымдық және өндірістік-оқу қызметтерінің ең тиімді жолы екендігі көп жағдайларда ескеріле бермейді.
Оқудың жағымды мотивизациясын төрбиелеу көп жағдай- ларда білім берудің мазмүнына байланысты болып келеді. Олай болса оқушылардың танымдық қызметінің жандануы оларға қажетті материалдармен ғана шектеліп қалмайды. Сондықтан да оқытушы сабақ барысында, ең бірінші кезекте, оқушыларға оқу бағдарламасының өрбір бөлімін соншалықты мүқиятты түрде оқудың не үшін жөне неге оқу керек екендігін, оқу барысында қандай жаңа материалдарды пайдалану керектігін жөне оқу процесінің басты міндеті мен оның түпкі мақсатының қандай екендігін түсіндіріп беруі керек.
Жағымды танымдық мотивизация түрғысынан алып қарас- тырғанда оқу материалдары хабарларға өте бай болып келгені абзал, олай дейтініміз хабарлары өте аз болып келетін оқу материалының инновациялық өсері бола да қоймайды.
Алайда оқудың мазмүны білім берудің жағымды мотивиза- циясына бар болғаны алғышарттар ғана жасайды. Ал шын мәнісіндегі мотивизация бүкіл педагогикалық жүйенің ықпа- лымен қалыптасады, бірақ осы орайда оның қалыптасып шың- Далу процесіне оқу процесінің де тікелей ықпалы болатынды- ғын естен шығарып алмауымыз керек. Мотивтердің қалыпта- сып, одан өрі дамуына оқушылардың білім алу жолындағы өрекеттерінің де қосар үлесі зор болып келеді.
Сабақтың дөл осындай “мотивизациялық жағын” жүзеге асырудың төсілдерінің бірі — оқушылардың білім мен тәжірибесін актуальдылығын тиімді түрде өткізу болып саналады. Оларға Жататындар: кіріспелік проблемалық жағдайларды тудыру, кіріспе эвристикалық әңгімелер өткізу, оқытушының табиғаттың түрлі Құбылыстарының, заңдылықтарының жөне т.б. ашылу тарихы Жайьіндағы әсерлі әңгімелері. Сонымен қатар оқушылар оқудың Дәл осы кезеңінде өз жүмыстарының болашағының мол екеңдігінен жөне оның бүрыннан өтілген материалдармен ты- ғьіз байланысты екендігінен толық хабардар болып қана қой- Май» оны сапалы түрде орындай білу қажеттігіне көздері анық ^етулері де керек.
Оқушылардың “ақыл-ой талғамын”, түрлі пайымдауларға, салыстыруларға, өзіндік пікірлерге деген қажеттіліктерін үнемі жетілдіріп отырудың маңызының өте зор екендігі айтпасақ та түсінікті болар.
Оқудың жағымды мотивтерінің дамуына сабақ барысында “жетістіктер әдістемесі” деп аталатын өдістемені қолданудың да тигізетін өсері де аз болмайды. Оны кеңінен қолданудың нөти- жесінде оқушылардың өз күші мен мүмкіндіктеріне деген сенімі одан сайын арта түседі.
Оқушылардың сабаққа деген ынтасының артуына себепкер болатын басты шаралардың бірі — багалау, бага қоя білу болып саналады. Алайда кейбір төжірибесі аз оқытушылардың баға- лау мен бага қоюшылыққа байланысты жіберген қателіктерінің оқушының танымдық қажеттіліктерінің дамуын үзақ уақытқа дейін тежейтін факторга да айналдырып жіберетіндігін тагы да жоққа шыгаруға болмайды. Сондықтан да бағаны мотивация қүралы ретінде пайдаланганда оған педагогикалық көзқарас түргысынан байыппен қарауды естен шыгармаған жөн болады.
Жоғарыда атап өтілген оқуды мотивизациялауды қалыптас- тыру мен дамытудың өдістерін жиі қолдану мотивизацияның біртіндеп өзіндік мотивизацияға әкелетіндігін де көрсетіп отыр.
Оқу мотивизациясын қалыптастыру мен дамытудың жолда- ры жайында сөз болғанда оқушыларға оқытушының жеке ба- сының, оның шеберлігінің, педагогикалық беделінің ерекше өсері болатындығын ерекше атап өтуіміз қажет. Әдетте оқудың жағымды мотивизациясына жеке және өлеуметтік түрғыдан алғанда да игерілетін мамандықтың өте маңызды өрі өте қажетті екендігін өз оқушыларына нақты жеткізе алған үстаздар ғана жете алады. Олар мамандықтың жай-жапсарын жай ғана ай- тып қана қоймай, ол мамандықты ойдағыдай игерудің тиімді жолдарын көрсетеді, оқушылардың бойында өз мамандығына деген сүйіспеншілік сезімдерін оятады жөне оқушылар үжы- мында ынтымақтастыққа негізделген мүлде жаңаша көңіл-күйді қалыптастыруға дәнекер бола біледі.
Өндірістік оқытудың әдістері
Экономикалық қайта қүрулардың бүгінгі жағдайында еңбек рыногы саласына белсене араласып жүрген жастардың жетер жетістіктеріне кепіл болар басты нәрсе, ол — кәсіптік дайын- дықтың сапасы мен кәсіптік шеберліктің деңгейі болып табы- лады. Ал бүл жағдай көсіптік білім беретін оқу орындарына тағы да күрделі міндеттерді жүктейді. Ол міндеттер — оқушы- ларды, жүмысшылар мен мамандарды көсіптік жағынан даяр- лауды түпкілікті жақсарту, оларды жүзеге асыру өдістерінін тиімділігін арттыру. Өндірістік оқудың өдістері көп жағдайлар- да олардың оқу процесінде алатын орнына байланысты бағала- нады.
Автор публикации
